در ساختمان سازی با دو مفهوم رایج میلگرد و آرماتور، زیاد مواجه می‌شویم. گاهی اوقات افراد این دو مفهوم را در کنار هم و یا حتی به جای هم استفاده می‌کنند. اما در در واقعیت چه تفاوتی بین دو وجود دارد و آیا فرآیند تولید آنها یکسان است؟ در ادامه با صباپروفیل همراه باشید تا به بررسی دقیق و موشکافانۀ دو عبارت میلگرد و آرماتور پرداخته و فرآیند آرماتور بندی را توضیح دهیم.
آرماتور چیست؟
آرماتورها (reinforcement rebar) میلگردهایی هستند که تحت عملیات حرارتی مخصوص، تغییر شکل یافته و به صورت شبکه‌ای به هم متصل شده‌اند و در بتن مسلح و سازه‌های ساختمانی استفاده می‌شوند. اگر مقاله میلگرد چیست؟ را مطالعه نموده باشید، احتمالاً می‌دانید که میلگرد یا به انگلیسی rebars به پروفیلی از جنس فولاد گفته می‌شود که سطح مقطع آن دایره‌ای و توپُر است و در سایزهای مختلف تولید شده و برای افزایش استحکام و مقاومت بتن در ساخت‌وسازها مورد استفاده قرار می‌گیرد. میلگرد قسمتی از مصالح اولیه در ساختمان‌سازی به حساب می‌آید، در صورتی که آرماتورها از اتصال میلگردها طبق محاسبات نقشه به دست می‌آید. به عبارت بهتر وقتی که شما میلگرد را تحت عملیات‌هایی مانند برشکاری و یا خمکاری قرار می‌دهید و آنها را به یکدیگر جوش داده تا یک طرح از پیش تعیین شده به دست آید، در اصطلاح آرماتور به دست خواهید آورد.
از نام میلگرد مسلح نیز برای آرماتور استفاده می‌شود. در واقع اگر میلگرد هنوز در قطعات بتنی استفاده نشده و خم و برش‌ها را بر روی آن انجام نداده‌ایم و با استفاده از سیم آرماتوربندی در المان‌های سازه‌ای از آنها استفاده نکرده‌ایم و در اصطلاح هنوز آن را نبسته‌ایم، به آن میلگرد می‌گوییم وگرنه اگر هر کدام از این کارها را بر روی میلگرد انجام داده‌ایم، در حقیقت آن را مسلح کرده‌ایم و دارای آرماتور شده‌ایم.
آرماتور بندی چیست؟
آرماتوربندی یک فرآیند است که در آن میلگردها و سایر محصولات فولادی با یک ترتیب مشخص در کنار یکدیگر چیده شده و آنها را به کمک روش‌هایی مانند جوشکاری سرد یا بست فلزی به هم متصل می‌نماییم. کاربرد آرماتوربندی در ساخت‌وسازهای امروزی بسیار بیشتر شده و طرفداران بسیار زیادی دارد. فرآیند آرماتور بندی کاملاً با بتن در هم تنیده شده است و باید در طراحی سازه، هر دو را با هم در نظر گرفت. بتن را می‌توان یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی دانست. این ماده از ترکیب سیمان و سنگ دانه‌های ریز و درشت یا همان شن و ماسه تشکیل شده است.
تعدادی از مزایای آرماتور بندی عبارتند از:
- وقتی بتن در ساختمان به آرماتور مجهز می‌شود، قدرت، استحکام و پایداری آن بسیار بیشتر از استفاده از سایر مصالح ساختمانی می‌شود.
- ترکیب بتن و آرماتور باعث افزایش مقاومت سازه در برابر آب و آتش می‌شود.
- زمانی که از آرماتور استفاده می‌کنید به راحتی این امکان فراهم می‌شود که بتن را شکل‌دهی کنید و آن را به اشکال مختلف در آورید.
- یکی از دغدغه‌های مهم همیشه هزینه‌های نگهداری و تعمیرات ساختمان در آینده است، در صورت به‌کارگیری آرماتوربندی درست، این هزینه نگهداری به میزان زیادی کاسته می‌شود.
- با توجه به نوع آرماتور بندی صورت گرفته در ساختمان، بتن آرمه ممکن است افزایش چشمگیری در استحکام کششی تجربه نماید.
- بهره‌گیری از آرماتور بندی باعث می‌شود که هیچ انحرافی در سازه نسبت به حالت اولیه ایجاد نشود.
- در بحث اجرا و در مقایسه با سازه‌های فلزی، سازه‌های بتنی نیاز کمتری به مهارت دارند.
آرماتور بند کیست؟
آرماتوربند شخصی است که آرماتورهای تقویت کننده فولادی را در موقعیت خود نصب کرده و از آنها محافظت می‌نماید. نام‌های دیگری که برای آرماتوربند استفاده می‌شود عبارتند از آهنگر و یا میلگرد کار. البته این فرآیند شامل بارگیری، باراندازی آرماتورها، خواندن نقشه‌های اجرایی اسکلت‌های آرماتوری و جزئیات آنها، اندازه‌گیری و بریدن میلگردها، جوش دادن، خم کردن، قلاب کردن آرماتورها، برآورد طولی و وزنی آرماتورها، تهیه تجهیزات مورد نیاز طبق نقشه، مونتاژ صفحات اتصال و تشخیص محل صفحات اتصال و نصب آنها مطابق نقشه اجرایی و آرماتوربندی سقف‌های بتن آرمه در سازه‌های مختلف می‌باشد.
شغل آرماتوربندی در گروه‌بندی مشاغل مختلف، در زیرمجموعه رشته عمران قرار می‌گیرد. در این شغل، برخلاف تصور اولیه که یک کار اجرایی به نظر می‌رسد، بیشتر از عمل کردن نیاز به خواندن است. در واقع خواندن نقشه‌های آن، مهم‌ترین مرحله برای انجام آرماتوربندی است. یکی از ویژگی‌های اصلی یک آرماتوربند، داشتن صبر و حوصله می‌باشد. کل فرآیند آرماتوربندی قبل از قالب‌بندی بتن انجام شده و باید با دقت بسیار زیادی انجام شود و فاصله‌ها میان قالب بتن، چوبی و… با آرماتورها، طبق موارد ذکر شده در نقشه‌های ساختمانی گذاشته شود.
همچنین دستگاه‌های آرماتور بند نیز ساخته شده‌اند که قادرند بعضی از وظایف انسان را انجام دهند. برای مثال دستگاهی به نام آرماتور زن اتوماتیک در بازار وجود دارد که قادر است سیم مفتول را به دور میلگرد بسته و آن را گره بزند.
در ادامه به بررسی جزئیات آرماتور بندی خواهیم پرداخت.
خم و برش میلگرد جهت فرآیند آرماتور بندی
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، تفاوت میلگرد و آرماتور در فرآیندهایی است که بر روی میلگرد انجام می‌شود که دو فرآیند اصلی آن خمکاری و برشکاری می‌باشند. خمکاری و برشکاری میلگرد جهت آرماتوربندی باید طبق اصول و ضوابط مشخصی انجام شود. برشکاری در دو نوع و به کمک قیچی و سنگ فرز انجام می‌شود. میلگرد در قطرهای معمول به راحتی با قیچی بریده شده اما برای میلگردهای قطور استفاده از قیچی امکان ندارد، زیرا قیچی توان انجام این کار را ندارد. برای برش میلگردهای قطور از سنگ فرز بهره گرفته می‌شود. همچنین خمکاری میلگرد جهت ایجاد هندسه مناسب آرماتور بندی به کمک اهرم دستی و دستگاه خم زن استفاده می‌شود. این فرآیندها باید روی میلگرد در دمای معمولی انجام گردد و اعمال هوابرش جهت برش طبق مقررات ممنوع است. همچنین برشکاری و خمکاری میلگرد جهت آرماتور بندی در دمای کمتر از ۵ درجه سانتیگراد ممنوع است.
آرماتور اسپیرال
آرماتورگذاری به دو شکل طولی و عرضی انجام می‌شود. در آرماتورگذاری عرضی یک حالت خاص به نام آرماتور اسپیرال یا دورپیچ (خاموت دورپیچ) وجود دارد که در ستون‌های بنتی تاثیر زیادی در مقاومت بتن داخلی سازه دارند. آرماتور اسپیرال یا میلگردهای گرد دارای طیف وسیعی از طول‌ها و اندازه‌ها هستند که با نام آرماتور ستون نیز معروف هستند.
آرماتور بندی راه پله بتنی
جهت اجرای راه پله بتنی ابتدا باید آرماتوربندی انجام شده و پس از مرحله قالب بندی، بتن‌ریزی انجام شود. آرماتوربندی راه پله بتنی شامل آرماتوربندی تیر نیم طبقه، رمپ و پاگرد راه‌پله می‌شود. آرماتوربندی رمپ و پاگرد راه پله مطابق نقشه‌های اجرایی راه‌پله هم زمان با اجرای سقف انجام می‌شود. در هر مرحله آرماتوربندی سقف، میلگردهای انتظاری برای اتصال به رمپ بعدی راه‌پله در نظر گرفته می‌شود.
کوپلینگ آرماتور چیست؟
اتصال کوپلینگ آرماتور در واقع برقراری اتصال بین میلگردها با استفاده از یک سری قطعات است. این قطعات که مخصوص همین کار طراحی شده‌اند، به صورت یک بست عمل کرده و به آنها کوپلر گفته می‌شود. از مزایای کوپلینگ می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سهولت در اجرا
- یکنواخت شدن سازه های بتنی
- صرفه اقتصادی، به دلیل استفاده کمتر از میلگرد
- امکان متصل کردن میلگردها با سایزهای متفاوت
- عدم محدودیت در سایز میلگرد برای اتصال میلگردهای با قطر زیاد
- تراکم کمتر میلگرد و انجام بتن‌ریزی یکنواخت
قیمت آرماتور بندی
قیمت و هزینه آرماتور بندی وابستگی زیادی به قیمت میلگرد، قیمت بتن و هزینه خمکاری و اتصال دهی آن دارد.