همیشه وقتی از یک روکش آینه مانند بر روی جسمی استفاده می‌شود، نه تنها ظاهر آن را تمیز، زیبا و باکیفیت نشان می‌دهد، بلکه زیبایی آن را به‌گونه‌ای زینت می‌بخشد که چشم‌های بیننده را مسحور خود می‌کند. این دقیقاً کاری است که کروم با اجسام دیگر انجام می‌دهد به شکلی که سطح براق و بازتابنده‌ای که از خود ساطع می‌کند، در دید انسان بسیار چشم‌نواز و فریبنده است. به دلیل همین قابلیت کروم است که بسیار کاربردی شده و در صنایع مختلف از آن استفاده می‌شود. فرآیند آبکاری کروم یا کروم کاری، پروسه‌ای است که برای افزودن کروم به سایر سطوح استفاده می‌شود. آبکاری کروم از دو روش تشکیل شده که با توجه به نوع استفاده باید از یکی از آن‌ها بهره برد. آبکاری کروم تزئینی یا دکوری یکی از این دو نوع است که موضوع این مطلب نیز می‌باشد. در ادامه با صباپروفیل همراه باشید تا به بررسی این فرآیند پرکاربرد بپردازیم.
فهرست مطالب
آبکاری کروم تزئینی چیست؟
آبکاری کروم تزئینی یا دکوری (Decorative chrome plating) یکی از روش‌های پرکاربرد در پوشش دهی است که امروزه طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده است. وقتی صحبت از فرآیند آبکاری (Plating) می‌شود، یعنی لایه‌ای از فلزات یا غیرفلزات را بر روی فلزات و یا غیرفلزات دیگر قرار دهیم. این کار ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود. مثلاً برای افزایش مقاومت در برابر زنگ زدگی یا خوردگی و یا برای جنبه‌های زیبایی و تزئینی. روکش کروم تزئینی در درجه اول یک ویژگی زیبایی شناختی است، اگرچه از خوردگی و سایش نیز محافظت می‌کند.
به دلیل اینکه آبکاری کروم تزئینی دارای ضخامت بسیار کمی است، میزان مقاومت آن بسیار کمتر از سایر روش‌های آبکاری است. به همین دلیل گاهی آن را با آبکاری نیکل ترکیب می‌کنند. به این شکل که ابتدا یک لایه آبکاری نیکل انجام می‌دهند و سپس بر روی آن، آبکاری کروم تزئینی انجام می‌شود. به همین دلیل نام آن را آبکاری نیکل کروم (Nickel Chrome Plating) نیز می‌گویند. این روش رایج‌ترین روش آبکاری است که از ذوب الکترونی نیکل و کروم برای ایجاد یک پوشش چند لایه روی یک بستر استفاده می‌کند. صنایع موتورسیکلت و خودرو از این فرآیند برای دستیابی به ظاهری براق روی قطعات خود استفاده می‌کنند. یک لایه بیرونی سخت تشکیل می‌دهد که مقاومت در برابر خوردگی و سایش بستر را بهبود می‌بخشد. از این فرآیند به غیر از آبکاری فلز، روی مواد پلاستیکی نیز برای اهداف تزئینی استفاده می‌شود.
آبکاری نیکل کروم شامل آبکاری یک لایه نازک نیکل قبل از اینکه لایه کروم بر روی آن آبکاری شود، می‌باشد. همچنین ممکن است قبل از استفاده از نیکل، مس روی آن آبکاری شود. لایه نیکل می‌تواند صافی، بازتابندگی و مقاومت در برابر خوردگی را اضافه کند. لایه کرومی که روی آن قرار می‌گیرد، بسیار نازک است و اندازه آن به میزان میلیونم اینچ است. در کروم کاری تزئینی ضخامت لایه کروم بین 0/05 تا 0/5 میکرون است که از این نوع کروم کاری فلزات به‌منظور پوششی با جلوه براق، افزایش مقاومت در برابر خوردگی، ساخت سطوح زیبا و تزئینی استفاده می‌شود.
ظاهر کروم تزئینی در درجه اول از آبکاری نیکل می‌آید. لایه نازکی از کروم که در بالای آن اعمال می‌شود کمی رنگ آبی دارد در حالی که نیکل زیر آن بیشتر زرد است. لایه کروم به محافظت در برابر خراش و کدر شدن کمک می‌کند و مقاومت در برابر خوردگی را افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است که بدون لایه نیکل، پوشش تزئینی، بازتابنده و مقاوم در برابر زنگ نخواهد بود.
مزایای روکش کروم تزئینی
ظاهر بهبود یافته: روکش کروم تزئینی درخشندگی جذاب و سطحی صاف و براق ایجاد می‌کند. هنگامی که برای کالاهای مصرفی مانند ظروف و ابزار آشپزخانه استفاده می‌شود، روکش کروم تزئینی می‌تواند ارزش درک شده آن‌ها را چندین برابر افزایش دهد. روکش کروم براق نیز باعث جذابیت بیشتر خودروها و آلات موسیقی می‌شود.
مقاومت در برابر خوردگی: روکش کروم تزئینی محصولات را از خوردگی ناشی از مواد شیمیایی یا سایر عوامل اکسید کننده محافظت می‌کند. این لایه محافظ به ویژه هنگام استفاده از روکش کروم تزئینی برای قطعات خودرو یا سایر محصولاتی که برای استفاده در فضای باز یا محیط های مرطوب در نظر گرفته شده‌اند مفید است.
تمیز کردن آسان: به دلیل مقاومت در برابر خوردگی، روکش کروم تزئینی به راحتی با پاک کننده‌های خانگی و مواد شیمیایی تمیز می‌شود. سطح صاف آن نیز ذرات کثیفی و گرد و غبار را به دام نمی‌اندازد، بنابراین محصولات با روکش کروم تزئینی می‌توانند برای استفاده طولانی مدت همچنان بدرخشند.
مقاومت در برابر سایش: روکش کروم تزئینی می‌تواند استحکام محصول را تا حدی افزایش دهد. با این حال، به دلیل نازک بودن، آسیب زدن به آن نیز نسبتاً آسان است. به عنوان مثال، روکش کروم تزئینی روی سپر ممکن است در یک تصادف رانندگی ترک خورده و فلز زیر آن را در معرض خوردگی و زنگ زدگی قرار گیرد. ظروف آشپزخانه با روکش کروم نیز می‌توانند به مرور زمان با از بین رفتن لایه نازک کروم تخریب شوند.
کاربرد نیکل و کروم در آبکاری
نیکل بیشتر به منظور مقاومت در برابر خوردگی استفاده می‌شود، در حالی که کروم بخش تزئینی فرآیند آبکاری را انجام می‌دهد. قطعات در کلرید نیکل (nickel chloride)، اسید بوریک (boric acid) یا سولفامات نیکل (nickel sulfamate)، فلوبورات (fluoborate) یا سولفاتئین (sulphatein) غوطه ور می‌شوند، یک حمام داغ و با جریان بالا برای پوشش نیکل. در حالی که پوشش کروم از حمام محلول کرومات (اسید کرومیک یا سولفات کروم) به دست می‌آید.
این فرآیند با بررسی و آزمایش متوالی برای تعیین ضخامت پوشش یا توپوگرافی سطح و ساختار مشخص می‌شود. ضخامت لایه‌های کروم و نیکل به کاربرد خاص آن شیء بستگی دارد. از آبکاری نیکل کروم برای بالا بردن ارزش زیبایی استفاده می‌شود، اما زمانی که مقاومت در برابر خوردگی مورد نیاز است، ضخامت لایه‌های آن را نیز می‌توان تنظیم کرد.
کاربرد کروم کاری تزئینی
آبکاری کروم تزئینی کاربرد محدودتری نسبت به آبکاری کروم سخت دارد، اما در عین حال نقش اساسی در بسیاری از صنایع دارد. اگرچه استحکام و دوام مشابه کروم سخت را ندارد، روکش‌های کروم تزئینی همچنان می‌توانند پوشش محافظ نازکی را هنگام اعمال بر روی قطعات، ابزار و خودرو ایجاد کنند. روکش‌های تزئینی کرومی از زنگ زدگی و سایش، زمانی که محصولات در معرض شرایط مرطوب یا خورنده قرار می‌گیرند، محافظت می‌کند. روکش کروم تزئینی ظاهری صاف و براق را فراهم می‌کند که به راحتی تمیز می‌شود و آن را برای محصولات مختلف مصرفی، مطلوب می‌کند. چند کاربرد متداول روکش کروم تزئینی عبارتند از:
قطعات خودرو: روکش کروم تزئینی در بسیاری از قطعات خودرو مانند ضربه گیرها، تریم، پانل‌های راکر، دستگیره درب‌ها و گریل استفاده می‌شود. استفاده از روکش کروم تزئینی باعث افزایش مقاومت در برابر خوردگی این قطعات می‌شود تا در معرض باران یا برف، زنگ نزنند.
ابزار: روکش کروم تزئینی در بسیاری از ابزارها و سخت افزارها مانند آچار، انبردست، سوکت و کلیدهای شش گوش استفاده می‌شود تا دوام و مقاومت در برابر سایش را بهبود بخشند. ابزارهای با روکش کروم برای استفاده در محیط‌های خشن هم مناسب هستند.
ظروف آشپزخانه: روکش کروم تزئینی را می‌توان روی ظروف فلزی آشپزخانه مانند کاردک، انبر، چاقو، قاشق و چنگال نیز اعمال کرد تا مقاومت آن‌ها در برابر خوردگی و حرارت را افزایش دهد. ظروف آشپزخانه با روکش کروم به راحتی تمیز می‌شوند و برای استفاده طولانی مدت ماندگاری دارند. ظروف براق کرومی آشپزخانه نیز جذابیت زیبایی را برای آشپزهای خانگی و سرآشپزها به ارمغان می‌آورد.
ابزارآلات موسیقی: گیتار و سایر آلات موسیقی گاهی اوقات پوشش نازکی از روکش کروم تزئینی برای ظاهر و دوام بیشتر دریافت می‌کنند.
مواد لازم برای آبکاری کروم
برای انجام آبکاری کروم، شما به مواد زیر نیاز خواهید داشت:
1. اِچینگ یا لایه برداری (Etching): این ماده برای پاکسازی سطح قبل از آبکاری استفاده می‌شود و کثیفی‌ها، روغن‌ها و ذرات معلق را از سطح برطرف می‌کند.
2. اسید کرومیک (Chromic Acid): این اسید برای تولید لایه کروم در آبکاری استفاده می‌شود. اسید کرومیک معمولاً به صورت پودر موجود است و باید با محلول آبی تهیه شود.
3. منظم کروم (Chrome Regulator): این ماده برای حفظ pH مناسب در فرآیند آبکاری کروم استفاده می‌شود. اسید سولفوریک یا اسید نیتریک معمولاً به عنوان منظم کروم استفاده می‌شوند.
4. ابزارها و تجهیزات: برخی از ابزارها و تجهیزات مورد نیاز شامل لوازم ایمنی مانند کلاه، عینک و دستکش‌های محافظ، ظرفیت‌های اندازه‌گیری، پمپ‌ها و فیلترها، مخزن‌های مختلف، تجهیزات آبکاری مانند پنل‌ها، دستگاه‌های مکانیکی و الکتریکی، و ابزارهای دستی مانند برس‌ها، رول‌ها و اسفنج‌ها می‌شود.
5. ضدزنگ‌کننده (Anti-rust): برای جلوگیری از رسوب زنگ بعد از آبکاری، می‌توان از یک ضدزنگ‌کننده استفاده کرد. این ماده روی سطح آبکاری شده پوششی تشکیل می‌دهد تا زنگ آن را محافظت کند.
6. آب و برق: برای اجرای فرآیند آبکاری کروم، شما به منبع آب تمیز و منبع برق مناسب نیاز دارید.
اطمینان حاصل کنید که همیشه در آبکاری کروم از تجهیزات و مواد بهداشتی مناسب استفاده کنید و دستورالعمل‌های ایمنی را رعایت کنید. همچنین، بهتر است قبل از آبکاری، دانش و مهارت کافی را در این زمینه کسب کنید یا به یک کارشناس مراجعه کنید.
قیمت آبکاری کروم
قیمت آبکاری کروم تحت تأثیر چند عامل قرار می‌گیرد. در زیر به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم:
- اندازه و نوع قطعه: ابعاد و نوع قطعه‌ای که قرار است آبکاری شود، تأثیر زیادی بر قیمت دارد. قطعات بزرگ‌تر و پیچیده‌تر عموماً هزینه بیشتری برای آبکاری نیاز دارند.
- نوع و ضخامت پوشش کروم: نوع پوشش کروم (مثلاً کروم صنعتی یا کروم زینتی) و ضخامت مورد نظر برای پوشش کروم نیز بر قیمت تأثیر می‌گذارد. پوشش کروم زینتی عموماً گران‌تر است زیرا نیازمند تمرکز بیشتری بر جزئیات و فرآیندهای پیچیده است.
- تعداد قطعات: تعداد قطعاتی که قرار است آبکاری شوند نیز بر روی قیمت تأثیر می‌گذارد. اغلب در آبکاری بر حسب واحد قطعه، محاسبه قیمت اعمال می‌شود، بنابراین تعداد قطعات بیشتر به قیمت بیشتری منجر می‌شود.
- کیفیت و ویژگی‌های خاص: در برخی موارد، اگر مشتری نیاز به ویژگی‌های خاصی داشته باشد، مانند مقاومت بالا در برابر زنگ‌زدگی یا خواص ضد سایش، این ویژگی‌ها ممکن است هزینه بیشتری را ایجاد نمایند.
- موقعیت جغرافیایی: مکان جغرافیایی کارگاه آبکاری نیز می‌تواند تأثیری بر قیمت داشته باشد. در مناطق با هزینه‌های عملیاتی بالا، هزینه آبکاری ممکن است بیشتر باشد.
- رقابت بازار: رقابت در بازار آبکاری کروم نیز می‌تواند به قیمت‌ها تأثیر بگذارد. وجود رقبا و عرضه و تقاضای بازار می‌تواند باعث کاهش یا افزایش قیمت‌ها شود.
به طور کلی، قیمت آبکاری کروم به صورت سفارشی تعیین می‌شود و بر اساس موارد فوق و شرایط خاص هر کارگاه ممکن است متفاوت باشد.
جمع‌بندی
آبکاری نیکل کروم برای بیش از سه دهه است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. لایه‌های نیکل به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که سطوح بالاتری از محافظت در برابر خوردگی را فراهم کنند. لایه‌های نیکل با گوگرد بالا و لایه‌های نیکل میکرو متخلخل برای بهبود عملکرد خوردگی طراحی شده‌اند. ما با درک کاربرد، مشخصات قطعه و الزامات خوردگی تعیین می‌کنیم که از کدام لایه‌های نیکل استفاده کنیم.
پرسش و پاسخ
چرا از نیکل در کروم کاری تزئینی استفاده می شود؟
به دلیل ضخامت پایین کروم در آبکاری تزئینی، گاهی اوقات از یک لایه نیکل در زیر کروم استفاده می‌شود تا مقاومت آن بیشتر شود.
مقاومت آبکاری کروم تزئینی بیشتر است یا آبکاری کروم سخت؟
از نظر میزان مقاومت مطمئناً آبکاری کروم سخت قوی‌تر است.
boric acid چیست؟
اسید بوریک (Boric Acid) یک ترکیب شیمیایی است که بسیار معروف است و در بسیاری از صنایع و کاربردها استفاده می‌شود. بوریک اسید به صورت پودر بی‌رنگ و بلوری یا به صورت کریستال‌های بی‌رنگ با پیوندهای هیدروژنی مشهور است. این ترکیب متشکل از عناصر بور و اکسیژن است و فرمول شیمیایی H3BO3 را دارد. برخی از کاربردهای اسید بوریک عبارتند از: ضدعفونی کننده، ماده حجم‌دهنده در صنایع غذایی، آنتی‌سپتیک، آبکاری و پوشش‌دهی و حشره‌کش.
محلول آبکاری کروم چیست؟
محلول آبکاری کروم یک محلول شیمیایی است که برای اعمال پوشش کروم روی سطوح فلزی استفاده می‌شود. این محلول شامل اسید کرومیک (Chromic Acid) می‌باشد که به عنوان ترکیب اصلی در محلول آبکاری کروم استفاده می‌شود. در تهیه محلول آبکاری کروم، معمولاً اسید کرومیک (Chromic Acid) به آب اضافه می‌شود تا غلظت مطلوب برای آبکاری حاصل شود. اسید کرومیک باید با دقت و با رعایت اصول ایمنی و راهنمایی‌های تهیه کننده استفاده شود. مهمترین نکته در استفاده از محلول آبکاری کروم این است که احتیاط لازم را در کار با این ماده رعایت کنید. اسید کرومیک قوی و سمی است و در صورت تماس با پوست، چشم یا تنفس آن، می‌تواند آسیب جدی و حتی خطرناکی ایجاد کند. بنابراین، قبل از استفاده از محلول آبکاری کروم، می‌بایست از لوازم ایمنی مانند عینک محافظ، دستکش‌های شیمیایی و کاپشن محافظ استفاده کنید. همچنین، در محل کار باید محلول را در مخازن مناسب نگهداری کنید و از تماس آن با آتش یا منابع حرارتی خودداری کنید.
فرآیند, مقالات در گروه صبا | نویسنده : امید مرادی | بروزرسانی : 22 آبان 1402
