پروفیل نبشی و سپری آهنی هر دو از مهم‌ترین، کاربردی‌ترین و البته پراستفاده‌ترین انواع مقاطع فولادی در صنعت، به ویژه در ساختمان‌سازی هستند. شکل سطح مقطع، ساختار منحصر به فرد و نقاط قوت متعدد این پروفیل‌ها کارایی و جذابیت این مقاطع در صنعت را دوچندان کرده است. هم نبشی و هم سپری، جزء پروفیل‌های صنعتی باز هستند که نسبت مقاومت به وزن بسیار خوبی هم دارند و در صنعت به شکل عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند. باتوجه به این ویژگی‌های مشترک سوال مهم این است که پس این دو نوع پروفیل چه تفاوت‌های اساسی با هم دارند و باتوجه به این تفاوت‌ها، چطور می‌توان بهترین و مناسب‌ترین نمونه را انتخاب نمود. در ادامه بیشتر در این مورد توضیح خواهیم داد.
فهرست مطالب
نبشی و سپری چه نوع پروفیلی هستند؟
پروفیل نبشی (به انگلیسی L shaped steel bar) نوعی پروفیل ساختمانی است که مشابه نام انگلیسی خود ساختاری شبیه به L دارد. این پروفیل از دو بال که به صورت عمود به هم قرار گرفته‌اند، ساخته شده است. طول این دو بال می‌تواند برابر و یا یکی بلندتر از دیگری باشد. این ساختار L شکل باعث شده مقاومت پروفیل دربرابر نیروهای خمشی بسیار زیاد یا به عبارت بهتر بسیار مناسب باشد. از فولاد کربنی و یا گالوانیزه به عنوان ماده اولیه تولید این مقاطع استفاده میشود که قطعا مقاومت نمونه گالوانیزه دربرابر مواد خورنده بسیار بهتر و بیشتر خواهد بود.
پروفیل سپری (به انگلیسی T shaped steel bar) هم مثل پروفیل نبشی ساختاری شبیه به نام انگلیسی خود یعنی T شکل دارد. سپری از دو بال و یک جان که عمود بر این دو قرار گرفته، ساخته میشود. این پروفیل یکی از کاربردی‌ترین و پراستفاده‌ترین انواع مقاطع فولادی است.
بیشتر بدانیم
تفاوت نبشی و سپری
همان‌طور که در بخش قبلی هم به آن اشاره کردیم این پروفیل‌ها علی‌رغم ویژگی‌های مشابه و مشترکشان تفاوت‌های زیادی هم دارند که شناخت آن‌ها، تاثیر زیادی بر انتخاب بهترین و مناسب‌ترین نمونه از جانب مصرف‌کننده خواهد داشت. تفاوت بین این مقاطع را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم نمود.
1. از لحاظ شکل ظاهری
همان‌طور که توضیح دادیم تفاوت اصلی این دو نوع پروفیل در واقع مربوط به شکل سطح مقطع آن‌هاست. نام آن‌ها در فارسی هم، مشابه نام انگلیسیشان، باتوجه به شکل و ظاهر سطح مقطع انتخاب شده است. پروفیل سپری از سه بخش یا سه پر ساخته شده است که با زوایای 90 یا 180 درجه نسبت به هم قرار گرفته‌اند. به مرور نام این پروفیل از سه پری تبدیل به سپری شده است. پروفیل نبشی نیز باتوجه به این که عموما در سازه برای نبش یا کنج دیوار و ساختار کلی سازه مورد استفاده قرار می‌گیرد به کلی در صنعت با همین نام شهرت پیدا کرده است. طول بال در هر دو این پروفیل‌ها می‌تواند با هم برابر و یا یکی بلندتر از دیگری باشد اما زاویه‌ها نسبت به هم تغییری پیدا نمی‌کند.
2. از لحاظ کاربرد
از نبشی به عنوان مهاربند و قاب در سازه‌های فولادی استفاده میشود. در پروژه‌های پل و برج‌سازی، ساخت انبار و پروژه‌های بزرگ مهندسی، اجزای بسیار مفید و کاربردی هستند. نبشی به عنوان پروفیل در و پنجره برای ساخت نمونه‌های فولادی در و پنجره، قفسه و ریل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سپری در واقع نوعی تیر است درنتیجه از آن به عنوان تیر پل‌سازی و ساختمان‌سازی استفاده میشود. مقاومت خوب پروفیل سپری دربرابر نیروهای خمشی آن‌ها را به مقاطعی کاربردی برای ساخت کف و سقف تبدیل کرده است. جایی که توزیع یکنواخت بار اهمیت بسیار زیادی دارد. سپری حتی برای ریل‌سازی و صنعت خودروسازی هم به واسطه‌ی مقاومت بی‌نظیرش دربرابر فشار، کاربرد دارد.
3. از لحاظ نحوه تولید
برای تولید سپری بسته به این که مقطع چه ضخامتی دارد از روش‌های مختلفی می‌توان استفاده نمود اما در اکثر مواقع و برای نمونه‌های معمول موجود در بازار فرآیند تولید به شکل فابریک است.
نحوه تولید نبشی اما متنوع‌تر بوده و سه روش معمول برای آن وجود دارد. اول روش پرسی که شکل‌دهی آن به صورت سرد و تحت دما اتاق انجام میشود. روش دوم نورد گرم است. در این روش که با نام فابریک هم شناخته میشود، شمش حرارت دیده نورد شده و تبدیل به پروفیل نبشی میشود. اکتروژن روش سومی است که برای تولید سپری از آن استفاده می‌کنند.
شباهت نبشی و سپری
نبشی و سپری شباهت‌های زیادی با هم ندارند، در واقع در کنار تفاوت‌های اساسی و متعددشان شباهت‌هایی هم دارند. اصلی‌ترین شباهت این دو نوع مقطع مربوط به کاربرد آن‌هاست. همان طور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم هر دو این مقاطع پروفیل‌های صنعتی و باز هستند که عمده کاربردشان در صنعت و برای ساختمان‌سازی است علاوه بر این فرآیند تولید هر دو این مقاطع می‌تواند پرسی و یا فابریک باشد.
کاربرد نبشی و سپری
هر دو این مقاطع پروفیل‌های بسیار مهمی هستند که به واسطه‌ی شکل و ظاهر خاصشان در زمینه‌های مختلفی کاربرد پیدا کرده‌اند. در ادامه به تفکیک در مورد آن‌ها توضیح خواهیم داد.
نبشی
1.ساخت و ساز: استحکام کششی خوب در کنار مقاومت زیاد باعث شده تا این پروفیل‌ها به شکل عمده در ساختمان‌سازی به عنوان سازه پشتیبان مورد استفاده قرار بگیرند. مخصوصا در حاشیه دیوارها و به عنوان چهارچوب در و دیوار.
2.تقویت: از این پروفیل برای ساخت بتن مصلح هم استفاده میشود که می‌تواند استحکام و مقاومت سازه را در برابر فشارهای خارجی افزایش دهد.
3.ماشین آلات صنعتی: بسیاری از ماشین آلات صنعتی باتوجه به کاربردشان مدام تحت فشار و نیروی زیاد قرار دارند. در نتیجه برای ساخت استراکچر آن‌ها به محصول مستحکم و مقاوم نیاز است.
4.خودروسازی: در صنعت خودروسازی هم، از نبشی برای ساخت فریم و شاسی خودرو استفاده میشود. چرا که می‌تواند استحکام و استقامت مطلوب فولاد را در آن به وجود آورد.
5.ساخت پل و پل هوایی: در پروژه‌های بزرگ مقیاس چون ساخت پل و پل‌های هوایی، از نبشی برای تقویت بدنه اصلی سازه و افزایش مقاومت آن دربرابر بارهای دینامیکی استفاده می‌کنند.
سپری
1.ساخت و ساز: این پروفیل‌ها جزئی حیاتی و جدانشدنی از بخش اصلی بسیاری از سازه‌ها هستند. در سازه عموما از سپری به عنوان تیر سقف و کف استفاده میشود. چرا که به خوبی می‌تواند بار وارد شده را در کل سطح توزیع کند.
2.راه آهن: در این زمینه از سپری به عنوان سازه پشتیبان زیر ریل استفاده میشود چرا که می‌تواند پایه‌ای قوی و مقاوم بسازد.
3.تاسیسات صنعتی: در کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولیدی از این مقاطع هم برای ساخت سازه پشتیبان و هم بدنه ماشین‌آلات استفاده میشود. این تنها به واسطه‌ی مقاومت آن‌ها دربرابر نیروهای خمشی امکان‌پذیر شده است.
4.کشتی سازی: برای مقاوم کردن سازه دریایی دربرابر فشار و تنش مدامی که درون دریا به آن وارد میشود به اجزا و مواد اولیه‌ای مستحکم و مقاوم نیاز است. به همین دلیل است که از این پروفیل برای ساخت بدنه و عرشه کشتی استفاده می‌کنند.
معایب نبشی و سپری
هر چند استفاده از نبشی و سپری به واسطه‌ی ویژگی‌های بی‌نظیری که دارند برای مصرف کننده، مزیت‌های زیادی به همراه خواهد داشت اما باید به این نکته هم توجه داشته باشید که این اجزا ایراداتی هم دارند که استفاده از آن‌ها را می‌تواند تا حدی محدود و با چالش مواجه کند.
نبشی
طراحی و ساختار این مقاطع به گونه‌ایست که تا حدی می‌تواند توزیع یکنواخت بار در کل سطح را با مشکل مواجه کند. علاوه بر این در صورتی که بر روی سطح آن پوششی وجود نداشته باشد در معرض رطوبت به سرعت دچار زنگ‌زدگی میشود. متصل کردن این مقاطع به سایر قطعات هم می‌تواند کمی دشوار و چالش برانگیز باشد چرا که به اتصالات و روش‌هایی خاص نیاز دارد. زاویه داخلی این پروفیل به ویژه تحت فشارهای پیچشی می‌تواند خود به نقطه ضعفی بالقوه برای آن تبدیل بشود. به همین دلیل زمان طراحی سازه و ساخت آن به دقت و توجه زیادی نیاز دارد.
سپری
ساخت ظاهر خاص و متفاوت این مقطع به فرآیند تولیدی نسبتا پیچیده‌ای هم نیاز دارد که می‌تواند تا حد زیادی باعث افزایش قیمت پروفیل بشود. طراحی سه پر این پروفیل باعث افزایش وزن نهایی آن شده و در مواقعی نصب را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. در مقایسه با سایر انواع پروفیل‌ها به ویژه اشکال ساده آن تغییر دادن این پروفیل تا رسیدن به شکل مطلوب، کار دشواری است.
جدول وزن نبشی و سپری
یکی از مهم‌ترین پارامتر‌ها زمان طراحی سازه، قیمت و وزن پروفیل‌های نبشی و سپری مصرفی است. وزن نبشی و سپری به جنس، اندازه و ابعاد بستگی دارد. اهمیت این موضوع باعث شده تا جداولی با نام جدول وزنی بر اساس ویژگی‌های مختلف این مقاطع تنظیم شود. باید به این نکته توجه داشته باشیم که اعداد درج شده در جدول برای پروفیل 6 متری است اما به طور کلی این نوع مقاطع به صورت 6 و یا 12 متری تولید می‌شوند.
جدول وزن سپری
| نوع مقطع | سایز سپری | ارتفاع (mm) | عرض بال (mm) | ضخامت جان (mm) | ضخامت بال (mm) | سطح مقطع (cm) | وزن هر شاخه (kg) |
| T 20 | ۲ | ۲۰ | ۲۰ | ۳ | ۳ | ۱/۱۳ | ۵/۳۲ |
| T 25 | ۲/۵ | ۲۵ | ۲۵ | ۳/۵ | ۳/۵ | ۱/۶۵ | ۷/۷۷ |
| T 30 | ۳ | ۳۰ | ۳۰ | ۴ | ۴ | ۲/۲۶ | ۱۰/۶۲ |
| T 35 | ۳/۵ | ۳۵ | ۳۵ | ۴/۵ | ۴/۵ | ۲/۹۷ | ۱۳/۹۸ |
| T 40 | ۴ | ۴۰ | ۴۰ | ۵ | ۵ | ۳/۷۷ | ۱۷/۷۶ |
| T 50 | ۵ | ۵۰ | ۵۰ | ۶ | ۶ | ۵/۶۶ | ۲۶/۶۴ |
| T 60 | ۶ | ۶۰ | ۶۰ | ۷ | ۷ | ۷/۹۴ | ۳۷/۳۸ |
| T 70 | ۷ | ۷۰ | ۷۰ | ۸ | ۸ | ۱۰/۶۰ | ۴۹/۹۲ |
| T 80 | ۸ | ۸۰ | ۸۰ | ۹ | ۹ | ۱۳/۶۰ | ۶۴/۲۰ |
| T 100 | ۱۰ | ۱۰۰ | ۱۰۰ | ۱۱ | ۱۱ | ۲۰/۹۰ | ۹۸/۴۰ |
| T 120 | 12 | ۱۲۰ | ۱۲۰ | ۱۳ | ۱۳ | ۲۹/۶۰ | ۱۳۹/۲۰ |
| T 140 | 14 | ۱۴۰ | ۱۴۰ | ۱۵ | ۱۵ | ۳۹/۹۰ | ۱۸۷/۸۰ |
جدول وزن نبشی
| سایز نبشی (mm) | وزن هر متر (kg/m) | طول بال (h/mm) | ضخامت بال (t/mm) | وزن شاخه 6 متری (kg/m) |
| L30×30×3 | 1/36 | 30 | 3 | 8/16 |
| L30×30×4 | 1/78 | 30 | 4 | 10/68 |
| L35×35×4 | 2/09 | 35 | 4 | 12/54 |
| L40×40×4 | 2/42 | 40 | 4 | 14/52 |
| L40×40×5 | 2/97 | 40 | 5 | 17/82 |
| L45×45×4.5 | 3/06 | 45 | 4/5 | 18/36 |
| L50×50×4 | 3/06 | 50 | 4 | 18/36 |
| L50×50×5 | 3/77 | 50 | 5 | 22/62 |
| L50×50×6 | 4/47 | 50 | 6 | 22/82 |
| L60×60×5 | 4/57 | 60 | 5 | 27/42 |
| L60×60×6 | 5/42 | 60 | 6 | 32/52 |
| L60×60×8 | 7/09 | 60 | 8 | 42/54 |
| L65×65×7 | 6/83 | 65 | 7 | 40/98 |
| L70×70×6 | 6/38 | 70 | 6 | 38/28 |
| L70×70×7 | 7/38 | 70 | 7 | 44/28 |
| L75×75×6 | 6/85 | 75 | 6 | 41/1 |
| L75×75×8 | 8/99 | 75 | 8 | 53/94 |
| L80×80×8 | 9/63 | 80 | 8 | 57/78 |
| L80×80×10 | 11/9 | 80 | 10 | 71/4 |
| L90×90×7 | 9/61 | 90 | 7 | 57/66 |
| L90×90×8 | 10/9 | 90 | 8 | 65/4 |
| L90×90×9 | 12/2 | 90 | 9 | 73/2 |
| L90×90×10 | 13/4 | 90 | 10 | 80/4 |
| L100×100×8 | 12/2 | 100 | 8 | 73/2 |
| L100×100×10 | 15/0 | 100 | 10 | 90 |
| L100×100×12 | 17/8 | 100 | 12 | 106/8 |
قیمت نبشی و سپری
قیمت این دو نوع مقطع هم مشابه سایر انواع آن وابسته به مجموعه‌ای از عوامل و فاکتورهاست. باید حتما به این نکته توجه داشته باشید که علاوه بر این عوامل و موارد شرایط و تحولات بازار هم می‌تواند قیمت این مقاطع را دچار نوسان کند. در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
کیفیت مواد اولیه: رده و کیفیت فولادی که برای تولید پروفیل مورد استفاده قرار گرفته است نقش بسیار مهم و تعیین کننده‌ای بر قیمت نهایی آن دارد. قطعا رده‌های باکیفیت و ویژگی‌های مطلوب‌تر قیمت بیشتری در مقایسه با رده‌های معمول و متداول خواهند داشت.
ابعاد: ابعاد و اندازه قطعا قیمت نبشی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پروفیل‌های بزرگ باتوجه به حجم بیشتر فولادی که مصرف کرده‌اند قطعا قیمت بیشتری هم خواهند داشت. این ابعاد در حقیقت تعیین کننده وزن این مقاطع است و قیمت عموم مقاطع فولادی براساس وزن آن‌ها در شاخه محاسبه میشود.
کیفیت سطحی و پرداختکاری: مقاطعی که از انواع پرداخت‌های سطحی چون آبکاری و رنگ‌های پودری بهره‌مند هستند، به واسطه‌ی فرآیند ثانویه‌ای که بر روی آن‌ها انجام شده گران قیمت‌تر خواهند بود. علاوه بر این ویژگی‌های مناسبی که پروفیل به واسطه‌ی این فرآیند ثانویه به دست آورده، باعث میشود نهایتا مقطع قیمت بیشتری هم داشته باشد.
پیچیدگی فرآیند تولید: همان طور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم پروفیل سپری فرآیند تولید پیچیده‌تری در مقایسه با پروفیل نبشی دارد که باعث میشود قیمت سپری هم به طور کلی درصدی بیشتر از نبشی باشد.
جمع‌بندی
همان طور که توضیح دادیم این مقاطع به واسطه‌ی طراحی خاص و ساختار مقاومشان اجزایی بسیار مهم در زمینه ساخت و ساز و مهندسی هستند. از بنشی برای تقویت و توزیع بار در طول سطح استفاده میشود در حالی که سپری به واسطه‌ی ساختار مقاوم و مستحکمش در زمینه‌های مختلفی کاربرد پیدا کرده است. باوجود تمامی مزایا و ویژگی‌های مثبت این مقاطع، وزن نسبتا زیاد و مقاومت کم دربرابر زنگ‌زدگی دو ویژگی هستند که می‌توانند زمان ساخت مشکل ساز بشوند. علی‌رغم این ویژگی‌های محدودکننده اما این مقاطع یکی از مهم‌ترین اجزا برای ساخت ماشین آلات و انواع زیرساخت‌ها هستند.
پرسش و پاسخ
آیا می‌توان این مقاطع را باتوجه به ابعاد و اندازه‌های مورد نیاز هر مصرف‌کننده تولید نمود؟
بعضی از ابعاد برای این مقاطع ابعاد معمول و استانداردی هستند که مدام در کارخانه‌ها تولید میشود اما امکان تولید سفارشی این آن‌ها باتوجه به ابعاد و اندازه‌های مورد نظر مصرف‌کننده هم وجود دارد.
عناصر آلیاژی چه تاثیری بر عملکرد این مقاطع دارند؟
عناصر مختلفی چون کربن، منگنز و کروم به آلیاژ افزوده میشود تا استحکام، شکل پذیری و مقاومت مقطع دربرابر زنگ و خوردگی بهبود پیدا کند. وجود این عناصر در ترکیبات آلیاژ و درصد آن تا حد زیادی تعیین کننده کیفیت، ماندگاری و عملکرد پروفیل خواهد بود.
عمومی, مقالات در گروه صبا | نویسنده : سروناز خسروی راد | بروزرسانی : 16 آبان 1402
