امروزه آهن و فولاد و به طور کلی فلزات به جزئی جداناپذیر از زندگی انسان‌ها تبدیل شده‌اند. طوری که اگر سرمان را بچرخانیم، تعداد زیادی از وسایل فلزی را مشاهده خواهیم کرد. در میان فلزات، فولاد به استحکام و قدرتی که دارد شناخته میشود. اما آن هم شامل ضعف‌هایی میشود که می‌تواند آن را در بسیاری از موارد بی‌استفاده کند. بزرگترین ضعف آن آسیب‌پذیری در برابر رطوبت و خوردگی است که باعث میشود نتوان از آن در محیط‌های مرطوب استفاده کرد.
اما هر ضعفی پادضعفی دارد که می‌تواند مشکل را به طور کامل حل کند. برای جلوگیری از زنگ‌زدگی فلزاتی مثل فولاد میتوان از آبکاری آن با لایه‌ای از روی استفاده کرد که به آن عملیات گالوانیزه (به انگلیسی galvanized) می‌گویند. در این مقاله با گالوانیزه و کاربردهای آن آشنا شده و انواع آن را بررسی می‌کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشید تا با دنیای گالوانیزاسیون بیشتر آشنا شویم.
فهرست مطالب
گالوانیزه چیست؟
اگر برای شما هم این سوال مطرح شده است که اصلا گالوانیزه به چه معناست و چرا این عملیات انجام میشود باید توجه شما را به لکه‌های قهوه‌ای ایجاد شده روی فلزات مختلف جلب کنیم. زنگ‌زدگی فلزات مختلف می‌تواند بسیار خسارت‌زا و هزینه آفرین باشد. چرا که در برخی موارد امکان تعویض مداوم قطعات فلزی وجود نداشته و ممکن است کل سیستم تخریب شود. به همین دلیل فلزات مصرفی را با لایه‌ای از روی می‌پوشانند که به آن گالوانیزه یا آبکاری می‌گویند.
فلز گالوانیزه از هر گونه زنگ زدگی خارجی در امان مانده و عمری طولانی‌تر را خواهد داشت. چرا که پوشش روی در سطح آن باعث مقاومت در برابر رطوبت شده و از بروز این آسیب جلوگیری می‌کند. اما باید توجه کرد که عناصر گالوانیزه شده شکست‌ناپذیر نیستند و نمیتوان از آنها در محیط‌های اسیدی استفاده کرد. به همین دلیل برای محیط‌های خورنده مثل محیط‌های اسیدی، از فولادی به مراتب گران‌تر به نام Stainless steel استفاده شده و بروز آسیب‌های احتمالی را به حداقل می‌رساند. اما در مواردی که امکان سرمایه‌گذاری سنگین وجود ندارد از فولاد گالوانیزه استفاده میشود که بازدهی خوبی را هم از خود به نمایش می‌گذارد. از جمله مواردی که در ساخت آنها از گالوانیزاسیون استفاده میشود میتوان به اسکلت گلخانه، گاردریل و ابزارهای دکل برق اشاره کرد که به پرداخت هزینه‌های سنگین و استفاده از استیل نیازی ندارند.
تاریخچه گالوانیزه
در تمدن‌های اولیه‌ای مانند مصر و روم، از موادی مثل کادمیوم که غنی از روی بودند برای محافظت از سازه‌های آهنی و فولادی استفاده می‌کردند. اما فرایند گالوانیزه در قرن هجدهم و با عملیات گالوانیزه آبکاری گرم پا به دنیای صنعت گذاشت. این فرایند شامل فرو بردن آهن یا فولاد در حمامی از روی مذاب بود که باعث می‌شد تا روی به سطح فلز متصل شده و پوششی محافظ را تشکیل دهد. اولین استفاده ثبت شده از گالوانیزه گرم به سال 1742 و زمانی باز می‌گردد که شیمیدانی فرانسوی به نام “ملون ژان باپتیست گالوانیر” حق ثبت اختراع را برای این فرایند به دست آورد.
این فرایند در طول انقلاب صنعتی و در قرن 19 شتاب قابل توجهی گرفت. چرا که از سمت صنایعی مثل ساخت و ساز و تولید، تقاضای فراوانی برای مواد مقاوم در مقابل خوردگی ایجاد شد. به همین دلیل گالوانیزه به فرایندی ضروری برای حافظت از سازه‌های آهنی و فولادی از جمله پل‌ها، ساختمان‌ها، خطوط راه‌آهن و اجزای مختلف صنعتی تبدیل شد. این فرایند تا به امروز مسیر پیشرفت خود را طی کرده و در صنایع مختلفی مثل خودروسازی، کشاورزی، برق و ساخت و ساز کاربرد گسترده‌ای را پیدا کرده است. اما انتظار می‌رود که این فرایند مسیر پیشرفت خود را هم گام با پیشرفت تکنولوژی طی کرده و بتواند کاربردهای بسیار بیشتری را در موارد مختلف پیدا کند.
گالوانیزه، به‌عنوان یک پوشش محافظتی قوی، فلزات را از تهدیدات زنگ زدگی و خوردگی محافظت کرده و آنها را به مدت طولانی مقاوم در برابر شرایط محیطی سخت نگاه می‌دارد.
عملیات گالوانیزه چیست و چگونه گالوانیزه کنیم؟
گالوانیزاسیون انواع مختلفی دارد که هر کدام روش مخصوص به خود را دارند. اما گالوانیزه‌ای که به طور عمومی شناخته میشود به این صورت است که ابتدا فلز را در وانی از روی مذاب با دمای 460 درجه سانتیگراد غوطهور کرده و سپس خارج می‌کنیم. در این لحظه قطعه روی ابتدا با اکسیژن و سپس با کربن واکنش داده و لایه‌ای مقاوم نسبت به زنگ زدگی را تولید می‌کند. به این ترتیب آهن نسبت به زنگ‌زدگی مقاوم شده و ظاهری بهتر را نیز پیدا می‌کند. به این روش گالوانیزاسیون گرم گفته شده و شباهت زیادی به قلع‌اندود کردن سیم‌های برق دارد. در ادامه با این روش و انواع دیگر گالوانیزاسیون بیشتر آشنا خواهیم شد.
چند نوع گالوانیزه داریم؟
به طور کلی عملیات گالوانیزه کردن به دو روش گالوانیزه گرم و سرد تقسیم میشود. هر کدام از این روش‌ها شامل دستورالعمل‌هایی هستند که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم:
گالوانیزه گرم (HDG)
بهترین و پرکاربردترین روش گالوانیزه کردن روش گالوانیزه گرم می‌باشد. روش کار این نوع از گالوانیزه به این صورت است که قطعه را در محفظه‌ای از روی مذاب با دمایی در حدود 460 درجه سانتیگراد غوطهور می‌کنیم. این اتفاق باعث میشود تا بین روی و قطعه‌فلز غوطهور شده پیوندی متالورژیکی برقرار شود. پس از خارج کردن قطعه فلز از محفظه، روی با اکسیژن واکنش داده و اکسید روی را تشکیل می‌دهد. اکسید روی هم با دی اکسید کربن واکنش داده و کربنات روی را ایجاد می‌کند.
این اتفاقات باعث میشود تا الگویی کریستالی (که اسفنجی هم نامیده میشود) بر سطح فلز ایجاد شود. این روش پس از پوشش زینک فلیک، مقرون به صرفه‌ترین روشی است که به راحتی و با بالاترین سرعت قابل انجام است. گالوانیزه گرم پوششی ضخیم و بادوام را ایجاده کرده و محافظتی عالی را در برابر خوردگی ارائه می‌دهد. از این روش به طور معمول در ساخت و ساز، خودروسازی و صنایع تولیدی استفاده میشود.
برخی اوقات برای بهبود خواص مکانیکی و رفع عیوب گالوانیزه گرم از فرایندی اضافه استفاده میشود که به آن گالوانیلینگ گفته میشود. این روش ترکیبی از گالوانیزه گرم و عملیات حرارتی آنیلینگ می‌باشد. روش کار آن به این صورت است که پس از اجرای گالوانیزه گرم، آهن گالوانیزه شده را تحت فرایند عملیات حرارتی کنترل‌شده‌ای به نام آنیلینگ قرار می‌دهیم. این فرایند باعث ایجاد لایه‌ای آلیاژی از روی و آهن میشود که یک روکش خاکستری مات را تشکیل می‌دهد. پوشش‌های گالوانیلینگ مقاومت بسیار خوبی را در برابر خوردگی از خود نشان داده و در مواردی مثل ساخت قطعات خودرو، لوازم خانگی و اجزای ساختمانی کاربرد دارند.
گالوانیزه سرد
این نوع از گالوانیزه شامل دو روش الکتروگالوانیزه و پاشش میشود. در عملیات الکتروگالوانیزه پوشش روی را از طریق رسوب الکتریکی بر سطح آن اضافه می‌کنیم. طریقه‌ی انجام این کار به این صورت است که قطعه را درون محلول الکترولیت حاوی یون‌های روی غوطهور می‌کنیم. با این کار جریان الکتریکی از محلول عبور کرده و باعث پیوند روی با سطح آن میشود. این پوشش که از پوشش‌های گالوانیزه گرم نازک‌تر است مقاومت خوبی را در برابر خوردگی ایجاد کرده و در مواردی مثل پانل‌های بدنه خودرو، لوازم خانگی و محفظه‌های الکتریکی استفاده می‌شوند.
در روش پاشش نیز روی غنی شده با غلظت 92 درصد را توسط ابزارهایی مثل اسپری، قلم‌مو و پیستوله بر سطح ماده می‌پاشیم. هرچند که گالوانیزه کردن با این روش به اندازه گالوانیزه گرم با دوام نیست اما برای مواردی مثل گالوانیزه کردن سطح جوشکاری شده که نیاز به پوششی سطحی از روی دارند کاملاً مناسب است.
لوله و پروفیل گالوانیزه
مقاطع زیادی توسط فرایند گالوالنیزاسیون، ضد زنگ شده و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. از جمله این مقاطع میتوان به لوله گالوانیزه، پروفیل گالوانیزه، ورق گالوانیزه، قوطی گالوانیزه، شیروانی گالوانیزه و … اشاره کرد. اما پرکاربردترین آنها لوله و پروفیل هستند که در موارد بسیاری مورد استفاده قرار میگیرند. به همین دلیل در این بخش بیشتر به معرفی این دو مقطع پرداخته و جوانب مختلف آنها را بررسی می‌کنیم.
روش تولید لوله و پروفیل گالوانیزه
همانطور که در مقاله “فرآیند تولید پروفیل و لوله گالوانیزه” هم به آن اشاره کردیم برای ساخت لوله و پروفیل گالوانیزه باید ابتدا آنها را تحت یک فرآیند آماده‌سازی سطحی بسیار دقیق قرار دهیم. به این صورت که در مرحله اول سطح لوله و پروفیل را با محلولی تیز شسته و آلودگی و زائده‌های سطحی‌شان را از بین می‌بریم. سپس با عملیات اسیدشویی تمامی ناخالصی‌ها و لکه‌های آنها را پاک می‌کنیم. در آخر هم با کلرید آمونیوم از اکسایش سطح شستشو شده جلوگیری می‌کنیم.
پس از آماده‌سازی مقاطع (اگر از روش گالوانیزه گرم استفاده کنیم) آنها را در حوضچه‌ای از روی مذاب غوطهور می‌کنیم. با این کار لایه‌ای ضخیم و مقاوم از فلز روی بر سطح لوله و پروفیل شکل می‌گیرد. پس از آن عملیات خنک‌سازی را انجام داده و مقطع را خشک می‌کنیم. به این صورت پروفیل و لوله گالوانیزه گرم ما تولید شده و آماده استفاده در کاربردهای مختلف می‌باشد. اما اگر روی این مقاطع جوشکاری و برشکاری انجام شود خاصیت ضدزنگ بودن آن از بین نمی‌رود؟
جوشکاری لوله و پروفیل‌های گالوانیزه
در بسیاری از مواقع مقاطع گالوانیزه شده نیاز به جوشکاری و عملیات‌های مختلفی دارند که ممکن است آسیب‌هایی را برای ما و قطعه مورد نظر به همراه داشته باشند. به همین دلیل باید به لوله گالوانیزه و راهکارهای جوشکاری امن آن مسلط شده و در صورت امکان از بروز این اتفاقات پیشگیری کنیم. در اولین مرحله سلامتی خود ما از هر چیزی با اهمیت‌تر بوده و باید تمام اقدامات پیشگیرانه را در این راستا انجام دهیم. چرا که گازهای حاصل از جوشکاری لوله و پروفیل گالوانیزه سمی بوده و می‌تواند آسیب جدی‌ای را به سلامتی ما وارد کند.
برای این کار میتوان با استفاده از ابزار و وسایلی همچون دستکش، ماسک و کفش‌های پنجه فولادی از تاثیر این گازها جلوگیری کرده و امنیت کار را حفظ کنیم. همچنین اگر جوشکاری در فضایی بسته انجام میشود بهتر است حتما از تهویه‌ی مناسب برخوردار باشد تا گازهای سمی را از محیط خارج کند.
علاوه بر سلامتی خودمان باید به سلامتی قطعه کار نیز توجه داشته باشیم. چرا که در حین اجرای عملیات جوشکاری بر روی سطح لوله و پروفیل تخلخلی به وجود آمده و مانع از ایجاد سطحی تمیز و درزجوشی بی نقص میشود. بنابراین باید پیش از جوشکاری لوله و پروفیل گالوانیزه، روی را از سطح کار تا چند سانتی‌متر حذف کرده و پس از آن به عملیات جوشکاری بپردازیم. اما مشکلی که پیش می‌آید این است که قسمت جوش داده شده بدون روی مانده و عملاً ضد زنگ نیست. به همین دلیل بهتر است پس از پایان جوشکاری، آن قسمت را به طور مجدد گالوانیزه کرده و از بروز خوردگی و زنگ‌زدگی جلوگیری کنیم.
قیمت لوله و پروفیل گالوانیزه چگونه است؟
در برخی از کاربردها، قیمت از هر چیزی با اهمیت‌تر است. بنابراین شاید لازم باشد تا به این سوال پاسخ دهیم که آیا لوله گالوانیزه ارزانترین مقطع ضدزنگ است یا خیر. برای پاسخ به این سوال ابتدا باید انواع لوله و پروفیل ضدزنگ را بررسی کنیم تا در نهایت ارزانترین آنها را بشناسیم. مواد مختلفی به عنوان ماده ضدزنگ شناخته شده و استفاده می‌شوند. در ادامه 5 مورد از مهمترین و پرکاربردترین آنها را بررسی کرده و ارزانترین آنها را معرفی می‌کنیم.
- لوله و پروفیل برنجی: میزان آهن در برنج تقریبا به صفر میل می‌کند و این موضوع باعث میشود دچار زنگ‌زدگی نشود. اما به طور کلی از قیمت بالایی برخوردار بوده و نمیتوان از آن به طور انبوه استفاده کرد.
- لوله و پروفیل آلومینیومی: آلومینیوم هم مانند برنج آهنی ندارد که زنگ بزند. اما از لحاظ قیمتی ماده‌ای گران‌تر از آهن است و فقط در مواردی خاص که سبک بودن مدنظر باشد به صرفه خواهد بود.
- لوله و پروفیل استیل: استیل آلیاژی ضدزنگ از آهن است که حداقل 11 درصد آن را کروم تشکیل می‌دهد. این ماده با این وجود که آهن را در ترکیب خود دارد یکی از ضدزنگ‌ترین مواد جهان است. چرا که کروم موجود در این آلیاژ به تنهایی خاصیت ضدزنگی را در آن به وجود می‌آورد اما نیکل هم به عنوان تشدید کننده‌ی این خاصیت نقش آفرینی می‌کند. هرچند که با تمام این خواص عالی به دلیل قیمت بالا امکان استفاده آن در اکثر صنایع نبوده و فقط در موارد دکوری و مهم به صرفه خواهد بود.
- لوله و پروفیل مسی: با اینکه قطعات مسی زنگ نمی‌زنند اما دچار خوردگی و پوسیدگی می‌شوند. به همین دلیل نمیتوان از آنها در بسیاری از کاربردها استفاده کرد.
- لوله و پروفیل گالوانیزه: همانطور که با این قطعات آشنا شده‌اید در تولید آنها برای جلوگیری از زنگ‌زدگی آهن از روی استفاده میشود. آهن به خاطر استحکام و مقاومتی که دارد در موارد مختلفی مورد استفاده قرار گرفته و از آن بهره می‌برند. اما بزرگترین مشکل آن یعنی زنگ‌زدگی می‌تواند مسائل زیادی را ایجاد کرده و خطرات بسیاری را به بار آورد. اگرچه راه حل این مشکل یعنی گالوانیزاسیون این مشکل را حل کرده و امکان استفاده از آن را در موارد مختلف فراهم می‌کند.
با در نظر گرفتن این نکته که برای تعیین ارزان‌تر بودن یک ماده فقط بررسی قیمت نهایی کافی نیست و باید هزینه‌های ثانویه نیز در نظر گرفته شوند اما به هر حال لوله و پروفیل گالوانیزه از باقی موارد ارزان‌تر بوده و در کنار قیمت خوب، خواص فوق‌العاده‌ای را نیز ارائه می‌دهند.
تعویض لوله و پروفیل‌های گالوانیزه
شاید با دیدن عنوان این بخش از مقاله برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که اصلا چرا باید لوله‌های گالوانیزه راعوض کنیم؟ در پاسخ به این سوال باید به این نکته توجه کنیم که ضدزنگ بودن لوله گالوانیزه همیشگی نیست و طول عمری مخصوص به خود را دارا می‌باشد. در واقع لوله‌های گالوانیزه بسته به مورد استفاده‌ای که دارند ممکن است طول عمری متفاوت را نسبت به یکدیگر داشته باشند. اما اگر دائما در معرض آب یا مواد شیمیایی باشند طول عمری پایین‌تر را تجربه خواهند کرد. به طور مثال در خانه‌های قدیمی از لوله‌های گالوانیزه به عنوان لوله آب استفاده می‌شده است. این لوله‌ها پس از گذشت زمانی در حدود 15 سال دچار خوردگی، زنگ‌زدگی و رسوب می‌شدند و مشکلاتی اساسی را به وجود می‌آوردند.
در موارد دیگری مثل گلخانه هم که از این لوله‌ها برای ساخت اسکلت گلخانه استفاده میشود گازهای موجود در فضای آن می‌توانند به مرور روی موجود در سطح لوله را از بین برده و باعث زنگ‌زدگی و خوردگی آن شوند. بنابراین لوله‌های گالوانیزه مانند استیل استفاده‌ی دائمی نداشته و باید پس از مدتی تعویض شوند. اما به طور معمول در استفاده‌های صنعتی بین گالوانیزه یا استیل این گالوانیزه است که مورد انتخاب قرار می‌گیرد. چرا که قیمت استیل چیزی در حدود 5 برابر گالوانیزه بوده و عملاً صرفه اقتصادی لازم را ندارد.
مقاطع سبک و سنگین گالوانیزه چه تفاوتهایی را با یکدیگر دارند؟
همانطور که در مقاله تفاوت مقاطع سبک و سنگین گالوانیزه هم به آن اشاره شد گالوانیزاسیون مقاطع سبک شامل تفاوتهایی نسبت به گالوانیزاسیون مقاطع سنگین می‌باشند. به طور مثال اگر از مقطع سبکی استفاده می‌کنیم که ضخامت کمی دارد باید از روش گالوانیزه سرد استفاده کنیم. چرا که گالوانیزه گرم می‌تواند آسیب‌هایی را به آن وارد کند. یا مقاطع سنگین باید پیش از گالوانیزه شدن اسیدشویی شوند تا ناهمواری‌های آنان از بین رود. وگرنه باعث به وجود آمدن ظاهری زشت در آن می‌شوند.اما مقاطع سبک و روغنی پس از گالوانیزه شدن ظاهری تمیز و زیبا را به خود گرفته و گالوانیزاسیونی با کیفیت را تجربه می‌کنند.
در کنار این موارد میتوان به ویژگی‌های ذاتی مقاطع سبک و سنگین هم اشاره کرده و قیمت و کاربردهای آنها را نیز مورد بررسی قرار داد. به طور کلیمی‌توان گفت لوله سبک گالوانیزه یکی از 4 مقطع برتر ضدزنگ بوده و کاربردهای بسیاری را در صنایع مختلف ایجاد می‌کند.
بیشتر بخوانید: پروفیل و لوله گالوانیزه سنگین چگونه تولید می‌شوند؟
مزایای گالوانیزه کردن
گالوانیزه کردن فواید بسیاری دارد که از جمله‌ی آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ضدزنگ شدن
هدف اصلی گالوانیزاسیون ضدزنگ کردن مقاطع است. با این کار مقطع مورد نظر با لایه‌ای از روی پوشانده شده و تا سال‌ها از زنگ‌زدگی در امان می‌ماند. در واقع همین موضوع است که باعث میشود تا از این مقاطع برای استفاده در کاربردهای مختلف استفاده شود.
طول عمر طولانی
گالوانیزه کردن باعث میشود عمر مقاطع گالوانیزه شده افزایش یافته و دیرتر دچار خوردگی و پوسیدگی شوند.
هزینه اولیه‌ی پایین‌تر
گالوانیزه کردن مقاطع مختلف باعث میشود تا به سرمایه‌ی اولیه‌ی بسیار پایین‌تری نسبت به برنج، مس، آلومینیوم و مخصوصا استیل نیاز داشته باشیم.
بازرسی آسان
مهندسان به طور معمول سازه‌ها را به صورت سالیانه مورد بررسی قرار می‌دهند. از این رو بهتر است از مقاطع گالوانیزه شده استفاده شود تا بازرسی از طریق چشم قابل انجام باشد. با این کار به دلیل آسان شدن بازرسی، زمان کمتری صرف شده و در زمان صرفه جویی میشود.
سادگی در تمیز کردن
تمیز کردن این محصولات تنها با اسپری کردن مقداری آب قلیایی و پاک کردن آن با یک پارچه انجام شده و بسیار ساده و سریع می‌باشد.
سرعت فرایند
عملیات گالوانیزاسیون با سرعت بالایی انجام شده و نیاز به صرف زمان زیادی ندارد. به همین دلیل عملیاتی به صرفه بوده و در پروژه‌هایی که به سرعت بالا نیاز دارند بسیار مفید می‌باشد.
معایب گالوانیزه کردن
با توجه به موارد ذکر شده در مقاله “لوله گالوانیزه چه نقاط ضعف و قوتی دارد؟” میتوان گفت که استفاده از مقاطعی مثل لوله گالوانیزه در سیستم آبرسانی می‌تواند مشکلاتی مثل آلودگی آب و زنگ زدن لوله را به همراه داشته باشد. اما مشکل بزرگ مقاطع گالوانیزه شده در زمان جوشکاری است که می‌تواند گازی سمی را آزاد کرده و آسیب جدی‌ای را به سلامتی انسان وارد کند.
کاربردهای گالوانیزاسیون
عملیات گالوانیزاسیون برای هر مقطعی مزایای منحصر به فردی را ایجاد می‌کند. همین مزایای ایجاد شده باعث شده‌اند تا از این مقاطع در صنایع گوناگون استفاده شده و نیازهای مهمی از زندگی جوامع بشری را رفع کنند. به طور مثال کافیست تا نگاهی به کاربردهای ورق‌های گالوانیزه بیندازیم. بدنه لباسشویی و یخچال و بسیاری از لوازم خانگی که در خطر مجاورت با رطوبت قرار دارند از این مقاطع ساخته شده و اگر گالوانیزاسیون نبود با زنگ‌زدگی و خرابی آنها مواجه می‌شدیم. در ادامه کاربردهای کلی گالوانیزه را در صنایع مختلف بررسی می‌کنیم.
ساخت و ساز
از فولاد گالوانیزه به طور گسترده‌ای در صنعت ساختمان سازی استفاده میشود. به طور مثال از ورق گالوانیزه برای سقف، از پروفیل گالوانیزه برای نرده و از لوله گالوانیزه برای داربست استفاده میشود. این اتفاق باعث میشود تا این مقاطع محافظتی طولانی مدت را در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی داشته باشند.
زیرساخت
در برخی از پروژه‌های زیربنایی مثل پل‌ها، نرده‌های حفاظ، تیرهای برق و دکل‌های انتقال نیرو از مقاطع گالوانیزه استفاده میشود. این اتفاق علاوه بر افزایش طول عمر آنها، ایمنی و ظاهرشان را نیز ارتقا می‌دهد.
خودروسازی
خودروها از قطعات مختلفی تشکیل شده‌اند که برخی از آنها در مجاورت با هوا و رطوبت قرار دارند. این بخش‌ها باید طوری ساخته شوند که دچار خوردگی و زنگ‌زدگی نشده و ظاهر زیبایی را داشته باشند. از جمله این قطعات بدنه، شاسی‌ها، سیستم‌های اگزوز و تقویت‌کننده‌ها هستند که با مقاطع گالوانیزه شده تولید می‌شوند.
کشاورزی
مواد گالوانیزه به طور گسترده‌ای در صنعت کشاورزی و در کاربردهایی مثل ساخت حصار حیوانات، انبارها، سیستم‌های آبیاری و تجهیزات کشاورزی استفاده می‌شوند. چرا که در این موارد احتمال برخورد قطعات با رطوبت زیاد بوده و باید از موادی استفاده شود که در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی مقاوم باشند. یکی از محیط‌های پر رطوبت در کشاورزی، گلخانه‌ها هستند. اسکلت داخلی گلخانه‌ها و ستون‌های فلزی آنها به طور مداوم با رطوبت در ارتباط هستند. به همین جهت لازم است که از مقاطع ضدزنگی مثل لوله‌های گالوانیزه برای این کار استفاده شود.
اما سوالی که اینجا پیش می‌آید این است که چرا از استیل برای این کار استفاده نمی‌شود؟ همانطور که در مقاله “لوله گالوانیزه گلخانه چه ویژگی هایی دارد؟” هم به آن اشاره شده است اصلیترین دلیل این اتفاق تفاوت چندبرابری قیمت استیل و گالوانیزه می‌باشد. به همین دلیل از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه‌تر است تا از گالوانیزه برای گلخانه استفاده شده و استیل را برای مقاطع دکوری نگه داریم.
آب، فاضلاب و لوازم خانگی
مقاومت مقاطع گالوانیزه در برابر رطوبت باعث میشود تا از آنها در تاسیسات تامین آب و تصفیه فاضلاب استفاده شود. علاوه بر این مقاطع گالوانیزه در بسیاری از لوازم خانگی مانند یخچال و لباسشویی نیز مورد استفاده قرار میگیرند.
صنایع دریایی
کشتی‌سازی، اسکله‌ها، سکوها و فانوس‌های دریایی از جمله مواردی هستند که برای ساخت قطعاتشان از گالوانیزه استفاده میشود.
وسایل تفریحی در فضای باز
در بسیاری از شهربازی‌ها و زمین‌های بازی، از مقاطع گالوانیزه برای ساخت دستگاه‌ها استفاده میشود. چرا که در فضای باز امکان زنگ‌زدگی و آسیب دیدن قطعات وجود داشته و می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به بار آورد.
جمع‌بندی
فلزات با تمام استحکام و مقاومتشان نقطه ضعف بزرگی دارند که می‌تواند استفاده از آنها را در بسیاری از موارد خطر آفرین و خسارت‌بار کند. زنگ زدن! این اتفاق می‌تواند در فلزات فاجعه‌هایی جبران‌ناپذیر را به بار آورد. اما جای نگرانی نیست. چرا که هر وقت انسان به نقطه ضعفی برخورد کرد برای از بین بردن آن راهی اندیشید. بهترین راه عملی شده برای حل این مشکل گالوانیزه کردن فلزات است. این کار به این صورت است که تمام سطوح داخلی و خارجی فلز را با لایه‌ای از روی پوشانده و علاوه بر ایجاد خاصیت ضدزنگی، زیبایی آن را نیز افزایش می‌دهیم. این کار که با دو روش گالوانیزه سرد و گرم قابل انجام است باعث افزایش طول عمر فلز شده و مقاومت آن در برابر خوردگی و پوسیدگی را نیز افزایش می‌دهد.
هر چند که گالوانیزه دائمی نیست و در نهایت به تعویض قطعه گالوانیزه شده نیاز پیدا می‌کنید اما از بیشتر مقاطع ضدزنگ ارزان‌تر بوده و صرفه اقتصادی بیشتری را برای شما ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که در بسیاری از موارد به جای برنج، آلومینیوم، استیل و مس از گالوانیزه استفاده شده و کاربرد بیشتری را در صنایع مختلف ایجاد می‌کند. البته در کنار صرفه اقتصادی باید به مزایایی مثل سرعت فرآیند و بازرسی و تمیزکاری آسان آن اشاره کرده و برتری آن را تنها در قیمت ندید. تمام این‌ها دلیل استفاده از این مقاطع در صنایعی مثل ساخت و ساز، خودروسازی، کشاورزی و صنایع دریایی بوده و جایگاه آن را در زندگی بشر تثبیت کرده است.
پرسش و پاسخ
گالوانیزه گرم و سرد چه تفاوتهایی دارند؟
اصلیترین تفاوت گالوانیزه گرم و سرد را میتوان در فرایند این دو روش دانست. چرا که فرایند گالوانیزه گرم شامل غوطهور کردن مقطع در حوضی از روی بوده و در دمایی نزدیک به 460 درجه سانتیگراد انجام میشود در حالیکه گالوانیزه سرد از طریق رسوب الکتریکی یا پاشش با اسپری و وسایل دیگر انجام میشود. این تفاوت باعث شده تا پوشش گالوانیزه گرم مقاومت بالاتری را نسبت به گالوانیزه سرد داشته باشد. نکتهای که در مورد گالوانیزه گرم وجود دارد این است که نمیتوان از آن برای قطعات کوچک استفاده کرده و باید برای آنها گالوانیزه سرد را اجرایی کنیم. همانطور که در مقاله “گالوانیزاسیون | گالوانیزاسیون سرد و گرم” هم به آن اشاره شده است گالوانیزه گرم و سرد تفاوتهایی ظاهری هم دارند. به طور مثال مقاطع گالوانیزه شده با روش سرد، سطحی براق و درخشان دارند و این در حالیست که مقاطع گالوانیزه شده با روش گرم، ظاهری مات و کدر را به خود میگیرند.
گالوانیزه بهتر است یا استیل؟
پاسخ این سوال بستگی به مورد استفاده شما از مقطع ضدزنگ داشته و نمیتوان به طور کلی خوب یا بد را از میان آنها مشخص کرد. به طور مثال برای مقاطع دکوری که در آنها زیبایی و دائمی بودن، اهمیت زیادی دارد باید هزینه‌ی بالای استیل را متحمل شده و از آنها استفاده کرد. اما در مواردی مثل گلخانه که هزینه بالا امکان‌پذیر نبوده و صرفه اقتصادی در اولویت است باید از مقاطع گالوانیزه شده استفاده کرد.
مقالات در گروه صبا | نویسنده : امین شاکری | بروزرسانی : 29 مرداد 1402
