لوله گالوانیزه، لوله ای فولادی است که با لایه ای محافظ از جنس روی به منظور ایجاد مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی پوشیده شده است. نخست لوله گالوانیزه با هدف جایگزینی با لوله های سربی انتقال آب در منازل ساخته شد و تا سالیان اخیر هم حتی مورد استفاده قرار می گرفت و امروز هم حتی در بسیاری از ساختمان های قدیمی هنوز از آن ها به عنوان لوله انتقال آب استفاده می شود. گرچه آن زمان لوله های فولادی گالوانیزه گزینه ی مناسبی برای جایگزینی با لوله های سربی بود اما امروز با توجه به این که بسیاری از مشکلات لوله کشی منازل به واسطه ی همین لوله ها ایجاد می شود، کمتر مورد استفاده قرار می گیرند. عمر مفید لوله و پروفیل سبک گالوانیزه می تواند به 60 تا 70 سال هم برسد اما نه همیشه و تحت هرشرایطی. کیفیت پایین لوله یا کیفیت پایین گالوانیزاسیون می تواند این مدت را به 30 تا 40 سال کاهش بدهد. لوله گالوانیزه نه فقط برای لوله کشی آب که کاربردهای بسیار متفاوت و متنوعی دارد. اما با توجه به این که لوله کشی می تواند به طور مستقیم کیفیت آب و سلامتی افراد مصرف کننده را تحت تاثیر قرار بدهد، کیفیت آن بسیار مهم است و در مورد سایر کاربردهای مقاطع گالوانیزه این حفظ استحکام است که در درجه اول اهمیت قرار دارد. در ادامه به تفصیل نقاط ضعف و قوت این مقاطع را بررسی خواهیم کرد.

نقاط قوت لوله گالوانیزه:

1.ضدزنگ:

زنگ آهن به سادگی و به سرعت با واکنش آهن موجود در آلیاژ فولاد با اکسیژن موجود در آب و هوا ایجاد می شود. با ایجاد یک لایه ی ثانویه ی محافظ بر روی سطح، به راحتی می توان مانع از زنگ زدگی قطعه شد البته جنس و کیفیت این لایه ثانویه بسیار مهم و تعیین کننده است. در گالوانیزاسیون این لایه ی ثانویه از جنس فلز روی است. با وجود این لایه، عبور اکسیژن و واکنش آن با آهن دشوارتر می شود و به عبارتی این لایه ی روی، فولاد را در برابر زنگ زدگی محافظت می کند. این حفاظت در واقع با اکسید شدن روی پیش از آهن ایجاد می شود. روی در واکنش با اکسیژن تولید روی اکسید می کند. روی اکسید هم خنثی است و هم لایه ای غیر قابل نفوذ ایجاد می کند که حتی با ایجاد خراش و از بین رفتن به شکل موضعی مقاومت خود را از دست نمی دهد و همچنان در برابر زنگ زدگی مقاوم باقی می ماند. 

2.ارزان قیمت:

گالوانیزاسیون معمولا ارزان ترین راه برای محافظت از فولاد در مقابل زنگ زدگی است و این چند دلیل دارد. 1.لوله و پروفیل مبلی که به عنوان مقطع پایه از آن ها استفاده می شود، ارزان قیمت هستند.  2. گالوانیزاسیون به کار دستی کمی نیاز دارد و تماما با دستگاه و به صورت عمده انجام می شود. 3. روی فلز ارزان قیمتی است 4.سایر روش های ضدزنگ کردن پیچیده تر و دشوارتر هستند. 

لوله گالوانیزه بسته به ضخامت لایه ی گالوانیزه و محل نگه داری عمر مفید متفاوتی دارند اما در کل برای مدت زمان نسبتا طولانی قابل استفاده هستند. در محیط های روستایی که آسیب های احتمالی کمتر هستند بیش از 50 سال و در محیط های شهری و ساحلی با آسیب های نسبتا زیاد بیش از 25 سال می توان از آن ها استفاده کرد. غیر از قیمت اولیه ی ارزان و عمر مفید طولانی که قیمت لوله گالوانیزه را توجیه پذیر و منطقی می کند، این مقاطع حتی هزینه نگه داری بسیار کمی هم دارند. 

3.کیفیت سنجی آسان:

بررسی و سنجش کیفیت لوله گالوانیزه کار پیچیده و دشواری نیست. کیفیت سطحی و ظاهری این مقاطع را به خوبی حتی با چشم می توان بررسی کرد و ضخامتشان که تعیین کننده ی طول عمر لوله است با روش های ساده و غیر مخرب، قابل تخمین و بررسی است. ضخامت لایه ی روی معمولا در گالوانیزه گرم 35 تا 650 میکرون و در گالوانیزه سرد 5 تا 15 میکرون است. در شرایط محیطی معمول و به دور از ترکیبات خورنده به طور میانگین سالیانه 1 میکرون از ضخامت لایه ی گالوانیزه کاسته می شود. 

نقاط ضعف مقاطع گالوانیزه: 

1.خوردگی سطح داخلی: 

لوله گالوانیزهگرچه لایه ی گالوانیزه در این لوله ها مانع از زنگ زدگی لوله و پروفیل سبک برای مدت زمان مشخصی می شود اما وقتی لوله زنگ زد از داخل و خارج شروع به خورده شدن می کند که می تواند منجر به نشت آب و شکستگی لوله بشود. مواقعی که از لوله گالوانیزه برای ساخت محصول یا یک سازه ی سبک وزن چون گلخانه استفاده می شود نیز، پیشروی خوردگی سطح می تواند منجر به شکستگی لوله و آسیب به کل سازه بشود.

2.آلودگی آب: 

وقتی لوله گالوانیزه شروع به زنگ زدن می کند، ترکیبات ایجاد شده که ساختاری سست و پودری هم دارند، ممکن است وارد جریان آب درون لوله بشوند و کیفیت و رنگ آن را تغییر بدهد. همچنین این ترکیبات لایه ای پلاک مانند درون لوله ایجاد کنند که طی زمان و در طولانی مدت، زیاد و زیادتر شده و مسیر عبور آب را محدود می کند.

سخن پایانی

امروزه کمتر از لوله گالوانیزه فولادی برای لوله کشی آب منازل استفاده می شود و عمده کاربرد این مقاطع در زمینه ی ساخت و تولید گلخانه است. غیر از ساخت گلخانه برای هر کاربرد دیگری که لوله در معرض رطوبت زیاد قرار داشته باشد استفاده از این مقاطع کاربردی و منطقی است.از لوله گالوانیزه گلخانه در واقع برای ساخت بدنه ی گلخانه استفاده می شود. این مقاطع در کنار تمام ویژگی و خواص معمول لوله مبلی، ضدزنگ هم هست به همین خاطر است که هم مقاومت ساخت گلخانه را دارد هم با فرآیند های تخصصی می توان تغییرات ظاهری مورد نیاز در آن ها را هم ایجاد کرد و رطوبت دائمی موجود در گلخانه نمی تواند در کوتاه مدت به آن صدمه ای وارد کند.

گالوانیزه و گلخانه, مقالات در گروه صبا | نویسنده : سروناز خسروی راد | بروزرسانی : 27 آبان 1402