فولاد ضدزنگ یا استیل واژه ای عام است که برای نامیدن رنج گسترده ای از انواع آلیاژهای آهن از آن استفاده می شود. نقطه تمایز استیل با سایر آلیاژ ها، کروم، نیکل و عناصری است که به ترکیبات آن افزوده شده است. فولاد در معرض هوا به سرعت دچار خوردگی میشود چرا که آهن موجود در آن تمایل زیادی به ترکیب شدن و واکنش دادن با عناصر دیگر دارد تا جایی که وقتی آهن موجود در سنگ آهن برای تولید فولاد استخراج می شود به سرعت با اکسیژن واکنش داده و تولید زنگ آهن می کند اما با اضافه شدن کروم به این ترکیب این فلز پیش از آهن در واکنش با اکسیژن لایه ی محافظی از کروم اکسید تولید می کند که مانع از نفوذ اکسیژن به لایه های زیرین فولاد و تولید زنگ آهن می شود. با توجه به درصد عناصر و ترکیب بندی این عناصر در آلیاژ، استیل رده های گوناگونی دارد که هر کدام خواص و ویژگی های خاص خود را دارند. 201 و 304 دو نمونه از متداول ترین رده های این آلیاژ بی نظیر هستند که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
استیل 201:
استیل 201 ارزان ترین و البته جذاب ترین رده ی فولاد است. این رده آستنیتی بوده و از اول در واکنش به گرانی نیکل تولید شده، این به این معناست که در مقایسه با سایر رده ها حاوی درصد کمتری از نیکل است. برای جبران این کمبود به آن درصدی منگنز و نیتروژن افزوده می شود و دقیقا به همین خاطر است که رده 201 در مقایسه با سایر رده ها درصد بیشتری منگنز و نیتروژن دارد. بدیهی است که این تغییرات ترکیبی مقاومت آن را در مقابل زنگ زدگی کاهش می دهد اما با این وجود، هنوز هم مقاومت قابل قبولی دارد. در مقابل زنگ و خوردگی مقاوم است ولی نباید به طور مستقیم در معرض عوامل خورنده چون آب شور قرار بگیرند. با درنظر داشتن این نکته گاهی حتی می تواند جایگزین رده 304 هم بشود. درصد بالای منگنز، این رده را تبدیل به یکی از مقاوم ترین ها کرده است و باعث شده ایجاد تغییر شکل در آن با کمی دشواری همراه باشد. به طور معمول غیرمغناطیسی است اما با سردکاری می توان این خاصیت را در آن ها ایجاد کرد، قیمت مناسب و مقرون به صرفه ای دارند که ناشی از درصد کم نیکل موجود در ترکیبات آلیاژ آن می باشد. نیکل فلزی گران قیمت است که حذف آن تاثیر چشم گیری بر قیمت نهایی دارد. لوله و پروفیل استیل دکوراتیو 201 بسیار مقاوم، کاربردی و البته به نسبت ارزان قیمت است و به عنوان پایه ی علایم راهنمایی رانندگی و گاهی برای لوله کشی مورد استفاده قرار می گیرند.
استیل 304:
رده ای معمول و متداول یا به عبارت بهتر رده ای کاربردی از استیل است که با درصد بالای نیکل موجود در ترکیباتش شناخته می شود. بالا رفتن قیمت نیکل آن را به یکی از گران قیمت ترین رده های فولاد تبدیل کرده است اما به هر حال همین فلز نیکل باعث شده این آلیاژ تا این حد کاربردی و مفید باشد. در انواع شرایط جوی و در معرض طیف گسترده ای از مواد خورنده سالم باقی می ماند، سطحی بدون منفذ و بهداشتی دارد که برای ساخت انواع لوازم برقی خانگی و رستورانی، کابینت های رستورانی و پزشکی و … مناسب است. مقاومت بالای این رده در برابر زنگ و خوردگی عاملی است که تولید کنندگان را جذب این رده کرده است. در کنار ضدزنگ بودن مثل رده ی 201 شکل پذیر و فرآیند پذیر است. قیمت لوله استیل 304 بیشتر از 201 است و به نسبت سایر رده ها دوام کمتری هم دارد. با این توضیحات کاملا مشخص است که چرا این رده تا این حد بین مصرف کنندگان محبوب شده است.
در پایان
خوب یا بد بودن خواص یک آلیاژ کاملا بستگی به کاربرد آن دارد. رده های استیل بسیار متنوع هستند و هر کدام مزایا، معایب، ترکیب و ویزگی های منحصر به فردی دارند که با توجه به آن ها برای هدف خاصی مورد استفاده قرار می گیرند به همین خاطر نمی توان یکی از آن ها را به عنوان بهترین انتخاب کرد. بهترین و بدترین بر اساس ویژگی های مد نظر تولید کننده تعیین می شود. نه فقط در مورد استیل بلکه درباره ی هر نوع ماده ی اولیه ی تولیدی، قیمت نکته ای مهم و تعیین کننده است اما حساسیت درباره ی این آلیاژ به طور خاص بیشتر است چون اختلاف زیادی با سایر آلیاژ های آهن دارد. برای مثال قیمت پروفیل سبک اختلاف بسیار کمی با قیمت پروفیل سنگین دارد البته همین اختلاف کم هم نه بخاطر عناصر آلیاژی بلکه ناشی از فرآیند تولید است، گرچه خواصشان کاملا متفاوت است اما حتی در صورت جایگزینی پروفیل و لوله مبلی با سیاه تفاوت خیلی زیادی در قیمت نهایی ایجاد نمی شود. اما در صورت جایگزینی لوله و پروفیل سبک گالوانیزه که چون استیل تا حدی دربرابر خوردگی و زنگ زدگی مقاوم است با استیل اختلاف قیمت حدودا چهار برابری ایجاد می شود.
مقالات در گروه صبا | نویسنده : سروناز خسروی راد | بروزرسانی : 3 تیر 1402
