اگر به گل و باغبانی علاقه دارید حتما با مشکلات مختلفی که ممکن است در رشد موثر گیاهان پیش بیاید روبرو شده‌اید. این مشکلات گسترده هستند و در بخش‌های مختلفی مثل آب، خاک، نور، دما و آفات رخ می‌دهند. یکی از آزاردهنده‌ترین این مشکلات حمله آفات است که میتواند به طور کامل گیاه شما را نابود کند. در اوایل بهار نوعی از این حملات را با حشرات بسیار ریزی به نام شته مشاهده می‌کنید. در این مقاله به این حشره نابودگر و راه‌های دفع آن پرداخته و شیوه‌های ساخت آفت‌کش‌های مختلف را می‌آموزیم. پس در ادامه با ما همراه باشید تا با مسیر نجات گیاهانتان آشنا شوید.
فهرست مطالب
شته چیست؟
شاید با شنیدن اسم شته ترس و لرزی به شما دست نداده و تنها چیزی که به ذهنتان برسد کوچک بودن آن باشد، اما گیاهان از این قاتل حرفه‌ای به شدت ترسیده و با وجود آنها تمام برگ‌هایشان می‌ریزد! این حشرات ریز و ناچیز می‌توانند یک گلخانه را نابود کرده و جان تک تک گل‌های زیبای شما را بگیرند. قاتل‌های کوچکی که به طور معمول به رنگ‌های سبز، زرد، قهوه‌ای و مشکی بوده و به سرعت بسیار زیادی تکثیر می‌شوند. شتهها دارای بال‌‌های کوچکی هستند که به آنها کمک می‌کند تا به گیاه مورد نظر رسیده و برای نابودی آن نقشه بکشند. اما این بال برای ماده‌ها فقط تا زمانی که به گیاه مورد نظر برسند فایده داشته و پس از آن تا آخر عمر بر روی همان گیاه باقی می‌مانند.
پس از اینکه به گیاهان رسیدند به سمت برگها، جوانه‌ها و ساقهها رفته و با فرو کردن دهان خرطوم مانندشان در آن از شیره نباتی گیاه تغذیه می‌کنند. این اتفاق باعث تولید عسلک شده و راه تنفس گیاه را تا حدی می‌بندد. به همین دلیل و با کاهش تنفس گیاه رشدش هم متوقف شود. در این موارد برگهای گیاهان پیچیده و میانشان شیره‌ای چسبناک با تارهای سفید کپکی شکل دیده می‌شود. این شروع مرگ گیاه است و در صورت درمان نشدن آن، شته شکار خود را کاملا از پا در می‌آورد. البته شتهها انواع مختلفی دارند که از جمله‌ی آنها می‌توان به شته جالیز، شته مرکبات، شته سویا، شته سیاه چای، شته چغندر قند، شته سیب، شته درختان میوه هسته‌دار، شته پنبه، شته درختان کاج، شته معمولی گندم و شته مومی کلزا اشاره کرد. در ادامه با برخی از این حشرات به طور کامل‌تر آشنا خواهیم شد.
انواع شته
همانطور که گفتیم شتهها انواع مختلفی دارند و هر کدام به گیاهی خاص حمله می‌کنند. در واقع می‌توان گفت شتهها بر اساس ظاهر و گیاه مورد علاقه‌شان نامگذاری شده و دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه برخی از انواع شته را باهم بررسی می‌کنیم:
شته جالیز
برخی از محصولات جالیزی مثل خیار حمله آفاتی مثل شته جالیز را تجربه می‌کنند که خسارات قابل توجهی را به جای می‌گذارد. این حشره علاوه بر اینکه باعث خساراتی از قبیل پیچیدگی برگها، رشد قارچ های فوماژین و کثیف شدن سطح شاخ و برگها به دلیل ترشح عسلک می‌شود ناقل ویروس‌های گیاهی نیز میباشد.
شته درختان مرکبات
شته‌های مرکبات که به انواع مختلفی مثل شته سبز و شته سیاه مرکبات تقسیم‌بندی می‌شوند از شیره نباتی برگ، گل و جوانه‌های انتهایی تغذیه کرده و باعث بروز مشکلاتی نیز می‌شوند. از جمله مشکلاتی که این شتهها ایجاد می‌کنند می‌توان به پیچیدگی شدید برگها و بدشکلی جوانه‌های انتهایی اشاره کرد. علاوه بر این ترشح عسلک بر روی تمام اندام درخت باعث بروز قارچ فوماژین شده و ریزش برگ و میوه‌های کوچک را منجر می‌شود. اما خطرناک‌ترین قسمت این شتهها این است که می‌توانند ناقل ویروس بسیار خطرناک تریستزا بوده و عملکرد گیاهان را به طور کامل دچار اختلال کنند.
شته سویا
شته سویا به عنوان قتل عام کننده‌ی گیاهان نیز شناخته می‌شود. یعنی جایی که تراکم گیاهان زیاد باشد این آفت میتواند با تولید مثل سریع و زیاد باعث نابودی درصد زیادی از آنها شود. شته‌های سویا اغلب از برگها، ساقهها و غلاف‌ها تغذیه کرده و باعث چروکیدگی و زردی برگها، عقیم شدن بذرها و کاهش 40 درصدی عملکرد محصول می‌شوند.
شته سیاه چای
شته سیاه چای یکی از خسارت‌زاترین آفات ایران و آسیا است که علاوه بر خسارات مستقیمی که وارد می‌کند ناقل چندین بیماری گیاهی از جمله ویروس تریستزای مرکبات و لکه حلقوی قهوه‌ای میباشد که خسارات بسیار بیشتری را نسبت به تغذیه شتهها ایجاد می‌کنند. این شته گونه‌ای چندخوار است که به بیش از 120 گونه گیاهی از قبیل مرکبات، قهوه، کاکائو، چای، سیب، انجیر، انبه و چندین گیاه زینتی حمله می‌کند. شته سیاه چای بیشتر به درختچه‌های جوان‌تر مرکبات و چای حمله کرده و با تجمع اطراف رگبرگ‌‌های اصلی و فرعی و سرشاخه‌های جوان گیاهان از شیره گیاه تغذیه می‌کنند. تغذیه این شته هم باعث پیچیدگی برگ و سرشاخه شده و ریزش غنچه‌ها و گل‌ها را در پی دارد. علاوه بر این عسلک فراوان تولید شده توسط این آفت باعث ایجاد قارچ دوده شده و کاهش فتوسنتز را منجر می‌شود.
شته چغندر قند
یکی از شته‌های تابستانی که در مزارع چغندر قند مشاهده می‌شود شته چغندر قند میباشد. این شته با مکیدن شیره نباتی گیاه باعث پیچیدگی برگها شده و رشد بوته‌ها را کاهش می‌دهد. حمله این شته در مناطق و سال‌های مختلف یکسان نبوده و به شرایط محیطی آن منطقه بستگی دارد. در شرایط کم آبی خسارات این حشره بیشتر و شدیدتر بوده و برای کنترل آن نیاز به استفاده از مواد شیمیایی میباشد.
شته سیب
این نوع از شته به سه نوع زیر تقسیم می‌شود:
- شته معمولی سیب: این نوع از شته روی گیاهان به مکیدن شیره پرداخته و باعث کند شدن رشد آنها می‌شوند. در کنار این اتفاق با تولید مثل سریع کل گیاه را پر کرده و سپس برای پیدا کردن جای خالی به گیاهان دیگر حمله می‌کنند.
- شته صابونی سيب: این شتهها فقط مخصوص سیب بوده و در ابتدای فصل بهار با تخم‌گذاری‌های مداوم به شدت افزایش جمعیت می‌دهند. این شتهها با حمله به سیب باعث تغییر شکل سیب شده و عملاً آن را بلا استفاده می‌کنند.
- شته مومی سیب (شته خونی سیب): این شتهها روی تنه و سرشاخه‌های درختان جمع شده و به این قسمت‌ها آسیب می‌زنند. نوع خسارت آنها به گونه‌ای است که حتی از بار دادن درخت جلوگیری کرده و درختی بی بار و لختی را تحویل باغبان می‌دهند.
شته درختان میوه هسته دار
شته خالدار هلو یکی از آفات مهم درختان میوه هسته‌داری مثل هلو، شلیل، زردآلو و آلو میباشد که در زمستان به صورت تخم‌های سیاه رنگ و براق نسبتاً درشتی روی سر شاخه‌ها به صورت متراکم دیده می‌شوند. این تخم‌ها اوایل فصل بهار باز شده و شته‌های قاتل آن آماده نابود کردن درخت مورد نظر می‌شوند.
شته پنبه
شته‌های ماده پنبه تا 140 نوزاد را به دنیا آورده و ظرف 7 الی 9 روز آنها را آماده تولید مثل‌های بعدی می‌کنند. این شتهها با تغذیه از آوندهای آبکش و خوردن مواد غذایی گیاه، باعث ضعیف شدن بوته‌ها و ریختن آنها می‌شوند. عسلک‌های دفع شده از این آفات باعث مسدود شدن روزنه‌های تنفسی برگها شده و با جذب گرد و خاک فتوسنتز را نیز مختل می‌کنند.
شته درختان کاج
یکی از مهم‌ترین و خسارت‌زاترین آفات درختان کاج شته درختان کاج میباشد. این حشرات شیره نباتی این درخت را بلعیده و درختان را ضعیف می‌کنند. عسلک‌های جمع شده بر روی شاخ و برگ درختان فتوسنتز و جذب هوا را به شدت مختل کرده و میزان گیاه سوزی ناشی از جذب بالای نور و دما را افزایش می‌دهد. خسارات این شته به صورت زردی لکه‌ای، زردی عمومی، قهوه‌ای شدن، ریز و بد شکل شدن اندام‌ها، ریزش برگ و خشکیدگی سرشاخه‌ها ظاهر شده و درختان را مستعد حمله آفاتی مثل چوبخوار و پوستخوار می‌نماید.
شته معمولی گندم
این شته هم مثل سایر شتهها شیره گیاهان را مکیده و آن را تضعیف می‌کند. اما اهمیت مبارزه با آن به دلیل انتقال برخی از بیماری‌های ویروسی خطرناک و خسارت‌زا به گندم‌ها میباشد.
شته مومی کلزا
یکی از مهم‌ترین آفات شلغم، کلم و خردل وحشی شته مومی کلزا میباشد. این شته اغلب به عنوان آفت سبزیجات و گاهی به صورت آفت دانه‌های روغنی عمل می‌کند. عوامل محیطی‌ای مثل آب و هوای گرم و مرطوب میتواند باعث افزایش تولید مثل و ازدیاد نسل آنها شده و در نهایت منجر به افزایش غیرمستقیم خسارات این آفت شوند. به همین دلیل است که خسارت عمده این آفت محدود به مزارع کلزا در شمال کشور است. محل تغذیه این آفت برگ، ساقه و گل بوده و میتواند باعث انهدام کامل گیاه شود.
روش‌های از بین بردن شته
همانطور که گفتیم شتهها قاتل بالقوه‌ی گیاهان بوده و می‌توانند باغ گلی را قتل عام کنند. بنابراین باید در مرحله اول از آمدن این حشرات پیشگیری کرده و در مراحل بعد به از بین بردن آنها بپردازیم. در ادامه بیشتر با روش‌های از بین بردن آنها آشنا خواهیم شد.
پیشگیری از حمله شتهها
روش‌های مختلفی برای پیشگیری از ورود شتهها به گلخانه، باغ یا باغچه شما وجود دارد که با رعایت آنها تا حد زیادی از ورود شتهها جلوگیری می‌شود. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
1- کاشت گیاهان دافع شته
برخی گیاهان به دلیل رایحه‌ای که دارند می‌توانند باعث دور نگه داشته شدن شتهها شوند. مثلا گیاهانی مثل پیاز، پیازچه، تره فرنگی و سیر یا گل‌هایی مثل گل همیشه بهار منفور شتهها هستند و به همین دلیل از آمدن آنها جلوگیری می‌کنند. برخی از سبزیجات مثل نعناع، شوید و رازیانه نیز می‌توانند همین اثر را داشته باشند. بنابراین با نگه داشتن برخی از این گیاهان در گلخانه خود می‌توانید تا حد زیادی از حمله شتهها پیشگیری کنید.
2- پرورش پرندگان شته خوار
برخی پرندگان کوچک مثل فنچ‌ها هستند که به خوردن شتهها علاقه‌ی فراوانی داشته و تمام آنها را از سطح گیاهان پاک می‌کنند. شما می‌توانید یا این پرندگان را خودتان پرورش داده و از آنها استفاده کنید یا اینکه به وسیله قرار دادن آب و غذا در باغ آنها را هر روز جذب باغتان کنید. با این کار پرندگان شتهها را پیش از حمله به گل‌ها خورده و از حمله‌ی آنان به گیاهان شما جلوگیری می‌کنند.
3- استفاده از محلول سیر
همانطور که در مورد اول ذکر شد گیاه سیر میتواند باعث دور شدن شتهها شده و از حمله آنها جلوگیری کند. با این حساب می‌توانید با ترکیب 120 گرم پودر سیر، دو قاشق غذاخوری روغن گیاهی، 20 گرم پودر صابون و 1.5 لیتر آب، محلولی پیش‌گیرنده درست کنید که با پاشیدن آن روی گیاه مورد نظر از مورد حمله قرار گرفتن آن توسط شتهها جلوگیری کنید.
تأثیر شتهها بر گلخانه‌ها میتواند علی‌الخصوص در کاشت‌های گلخانه‌ای و گیاهان گلخانه‌ای اثرات منفی به‌وجود آورده و عملکرد محصولات را تحت تأثیر قرار دهد.
نابود کردن شتهها
اگر پیشگیری موفقیت آمیز نبوده و شتهها در نهایت به گیاهان شما حمله‌ور شده‌اند راهی جز نابودی و دور کردن شتهها ندارید. بنابراین باید راه‌های موثر برای این کار را آموخته و از آسیب زدن به گیاهانتان بپرهیزید. برخی از روش‌های دفع ونابودی شتهها را با هم بررسی می‌کنیم.
1- برداشتن برگهای در حال مرگ
اکثر اوقات شتهها در قسمت تغییر رنگ یافته گیاه تخم‌گذاری می‌کنند. بنابراین باید آن قسمت از گیاهان را جدا کرده و با مراقبت کامل نابود کنید تا از ورود نسل بعدی شتهها به باغتان جلوگیری شود. یا گاها تعداد زیادی شته را روی برگی که به شدت آسیب دیده می‌بینید. شاید در اینجا بهتر باشد آن برگ را جدا کرده و تمام شتهها را از بین ببرید.
2- شستن گیاه شته دار
در صورتی که شته‌هایی را روی گیاهانتان مشاهده کردید می‌توانید با آب پرفشار آنها را شسته و با استفاده از پنبه و دستمال آنها را تمیز کنید. با این کار شتهها از گیاه شما دور شده و چون شته‌های ماده توان پرواز کردن ندارند دیگر گیاه شما شاهد تکثیر شتهها نخواهد بود. البته باید نکاتی را نیز در نظر بگیرید. مثلا اگر گیاه شما شکننده است و در مقابل فشار آب دچار آسیب می‌شود این روش مناسب نبوده و نباید از آن استفاده کنید. این نکته را هم فراموش نکنید که این آب‌پاشی را حتما اول صبح انجام دهید تا نم گیاهتان خشک شود. وگرنه شاهد رشد قارچ‌ها و آسیب دیدن آن خواهید بود.
3- تمیز کردن گیاه با الکل
یکی دیگر از روش‌های پاک کردن گیاه استفاده از الکل میباشد که کاری زمان‌بر خواهد بود. اما روشی کارامد است و میتواند تضمین کند که هیچ شته‌ای روی گیاه باقی نمانده است. در این روش گیاه را با پنبه‌ای آغشته به الکل پاک کرده و همه شتهها را از بین می‌برید. علاوه بر این سطح گیاه را ضدعفونی کرده و سموم ناشی از شتهها را تا حد زیادی از بین برده‌اید. بنابراین می‌توان گفت با اینکه این روش زمان‌بر و حساس میباشد اما روشی کارآمد و پربازده است.
4- استفاده از روغن چیریش
یکی از روش‌های ارگانیک دفع و کشتن شتهها استفاده از روغن چیریش یا روغن درخت neem میباشد. این روغن علاوه بر نابود کردن شتهها ضد قارچ هم بوده و نه تنها آسیبی به گیاه نمی‌رساند بلکه برای آن مفید هم میباشد.
5- استفاده از حشرات مبارز
طبیعت چرخه‌ی غذایی خود را دارد و هر موجودی که قاتل موجودی دیگر است خودش نیز توسط موجودات دیگر شکار می‌شود. شتهها هم از این اصل تبعیت کرده و شکارچیان مختلفی دارند. یکی از این شکارچیان که ظاهری زیبا دارد کفشدوزک است. این حشره‌ی قرمز زیبا بزرگترین کابوس شتهها بوده و آنها را قلع و قمع می‌کند. دو روش برای استفاده از این حشرات وجود دارد. یکی اینکه تعداد زیادی از آنها را تهیه کرده و به مدت نیم ساعت در یخچال نگهداری کنید. این کار باعث می‌شود تا آنها با پرواز کردن فرار نکنند. سپس آنها را در مسیر گیاهانتان رها کنید تا شتهها را بخورند. روش دیگر نیز به این گونه است که دور گیاه را با پارچه‌ای خیمه مانند بپوشانید و کفشدوزک‌ها را رها کنید. به این صورت کفشدوزک‌ها فرار نمی‌کنند و به خوردن شتهها مشغول می‌شوند.
6- مخلوط آب و صابون
برای ساخت این مخلوط 2 الی 3 قاشق غذاخوری صابون را با یک بطری اسپری پر از آب گرم مخلوط کنید. پس از آن بطری را خوب تکان دهید تا مواد با هم مخلوط شوند. حالا گیاه خود را از تمام جهات اسپری کنید و تمام ابعاد آن را آغشته به محلول کنید. این مخلوط یا به شتهها آسیب زده و یا آنها را از گیاه شما دور می‌کند. البته اگر دمای هوا از 32 درجه سانتی‌گراد بیشتر است از این روش استفاده نکنید. چرا که در این صورت صابون موجود در مخلوط، جذب گیاه شده و میتواند به آن آسیب بزند.
7- حشره‌کش خانگی
با استفاده از مواد مختلف می‌توان حشره‌کش‌های خانگی‌ای را تهیه کرده و شتهها را با آن از بین برد. نکته‌ای که در استفاده از این حشره کش‌ها وجود دارد این است که تاثیر خود را به سرعت از دست داده و باید مکررا استفاده شوند. در ادامه برخی از این محلول‌ها را با هم بررسی می‌کنیم.
– استفاده از روغن: با استفاده از یک صابون ظرفشویی مایع و یک فنجان روغن پخت و پز، مخلوطی چرب را درست کنید. 12 میلی‌لیتر از این مخلوط را به یک فنجان آب اضافه کرده و آن را به خوبی مخلوط کنید. ترکیب جدید و باقی‌مانده ترکیب قبلی را به درون یک آب‌پاش ریخته و با هم مخلوط کنید. ابتدا بخش کوچکی از گیاه را به این مخلوط آغشته کنید. اگر آن قسمت دچار پژمردگی و آسیب نشد تمام گیاه را به محلول آغشته کنید. اما اگر متوجه آسیبی شدید به این معنی است که صابون مناسبی را استفاده نکرده‌اید و باید از صابون بهتری استفاده کنید. در صورت سالم بودن محلول توجه داشته باشید که حتما نقاط تخم‌گذاری شده گیاه را اسپری کنید. چرا که این مخلوط میتواند به سرعت این تخم‌ها را از بین برده و از خطرات بعدی پیشگیری کند.
– استفاده از پوست تخم مرغ: پوست تخم مرغ را خشک کرده و سپس آنقدر خرد کنید تا به صورت پودر دربیاید. سپس یا پودر را مستقیما روی حشرات ریخته و یا با کمی آب مخلوط و روی آنها اسپری کنید. این کار باعث مردن تدریجی حشرات شده و به رشد گیاهان نیز کمک می‌کند.
– استفاده از گیاه گوجه فرنگی: 2 فنجان برگ و ساقه‌ی گوجه فرنگی را در غذاساز ریخته و 2 فنجان آب را به آن اضافه کنید. مواد را به طور کامل مخلوط کنید و در ظرفی بریزید. پس از یک روز مخلوط را صاف کنید و به آن یک لیتر آب اضافه کنید. اکنون مخلوط آماده است و می‌توانید آن را به گیاه مورد نظر اسپری کنید تا تمام شتهها را از بین ببرد.
– استفاده از پرتقال: پوست یک پرتقال را جدا کرده و به همراه 2 فنجان آب جوش در ظرفی شیشه‌ای بریزید. شیشه را در جای گرمی قرار داده و پس از 24 ساعت محلولش را از صافی عبور دهید. مایع حاصله را در ظرفی ریخته و چند قطره صابون کاستیل به آن اضافه کنید. ترکیب را مخلوط کرده و آن را با آب پاش مستقیما روی قسمت‌های آلوده اسپری کنید. با این کار شته‌های موجود و تخم‌های آن از بین رفته و گیاهتان در امن و امان می‌ماند.
– استفاده از سرکه: مقدار بسیار کمی از سرکه را با آب مخلوط کرده و روی گیاه اسپری کنید. سرکه‌ی زیاد میتواند باعث خشک شدن گیاه شما شود. بنابراین از میزان کمی استفاده کرده و پس از استفاده گیاه را با پنبه‌ی خیس پاک کنید.
8- سموم و مواد شیمیایی
برای کشتن آفات می‌توان از سموم و مواد شیمیایی مختلفی هم استفاده کرد. البته به طور کلی اکثر مواد شیمیایی برای گیاهان مضر بوده و توصیه نمی‌شود. اما می‌توان برای مواقع ضروری از آنها نیز استفاده کرد. برخی از سمومی که برای کشتن شته مناسب می‌باشند عبارتند از:
- ایمیداکلوپرید
- تیاکلوپرید
- استامی پراید
- اسپیروتترامات
- دیکلرووس
- دیمتوات
- آکتامیا
- تیاکلوپرید + دلتامترین
- تیاترین
جمع‌بندی
اکثر گیاهان موجودات مظلومی هستند که توانایی دفاع از خود را نداشته و توسط طیف گسترده‌ای از جانوارن آسیب می‌بینند. از خرگوش و گوزن و گاو و گوسفند گرفته تا آفات و حشرات موذی به گیاهان حمله کرده و از آن تغذیه می‌کنند. اما در میان تمام این مهاجمان، حشره‌ای ریز به نام شته وجود دارد که شیره‌ی وجود گیاهان را بلعیده و ماده‌ای به نام عسلک را تولید می‌کند. عسلکی که مورد علاقه مورچهها و زنبورها است و باعث تیم شدن آنها با شتهها می‌شود. البته شتهها انواع و شکل‌های متفاوتی دارند و هر کدام روی گیاهی خاص تاثیر می‌گذارند. از انواع شتهها می‌توان به شته جالیز، شته سیاه چای، شته سیب، شته مرکبات، شته معمولی گندم و شته مومی کلزا اشاره کرد.
اما چگونه شتهها را از بین ببریم؟ حشرات ریزی که به طور معمول در اوایل بهار آمده و گیاهان را قتل عام می‌کنند و خسارات زیادی را روی دست باغبان می‌گذارند. بهترین راه، پیشگیری از این حمله بوده و میتواند از تمام خسارات احتمالی جلوگیری کند. برای این کار می‌توان از گیاهان دافع شته، محلول سیر و پرندگان شته‌خوار استفاده کرده و از ورود شتهها به گلخانه و باغ جلوگیری کرد. اما اگر راه نفوذ شتهها به گلخانه باز شد دیگر راهی جز جنگ تمام عیار باقی نمی‌ماند. برای این کار می‌توان از روش‌های مختلفی مثل برداشتن برگهای در حال مرگ، شستن گیاه شته‌دار، استفاده از حشرات مبارز، حشره‌کش خانگی و سموم و مواد شیمیایی استفاده کرده و گیاهان مورد هجوم را از مرگ حتمی نجات داد.
البته این کار در محیط گلخانه به دلیل بسته بودن محیط فرایندی ساده‌تر بوده و می‌توان آن را با استفاده از دستگاه‌های مختلف بسیار سریع‌تر از حالت معمول انجام داد. اما نباید فراموش کرد که گلخانه محیطی حساس است و آفت زدایی در آن باید به شکلی کاملاً دقیق و درست انجام شود. وگرنه ممکن است خسارات زیادی به بار آمده و ویروس شتهها گیاهان زیادی را از بین ببرد.
پرسش و پاسخ
قطعیترین نشانه، وجود دستههای پرجمعیت شتهها زیر برگها یا روی ساقهها میباشد. اما اگر گیاهی را مشاهده کردید که برگهای پیچ خوردهای دارد هم حتما به وجود شتهها شک کنید. وجود عسلک و پرسه زدن مورچهها اطراف آن نیز میتواند نشان از وجود شتهها اطراف گیاه داشته باشد.
شته ها توانایی تولید مثل منحصر به فردی به نام پارتنوژنز دارند که به آنها امکان تولید مثل غیرجنسی را می‌دهد. این به این معنی است که شته‌های ماده می‌توانند بدون نیاز به جفت‌گیری تخم‌گذاری کرده و به تولید مثل انبوه بپردازند. گیاهی که مورد هجوم شتهها قرار گرفته است چه علائمی دارد؟
شتهها چگونه تولید مثل می‌کنند؟
مقالات در گروه صبا | نویسنده : امین شاکری | بروزرسانی : 27 تیر 1402
