«لوله» (Pipe)، نوعی مقطع توخالی و استوانه‌ای‌شکل است که عمدتاً به منظور انتقال و جابجایی مواد قابل‌جریان، از قبیل مایعات، گازها، پودرها و دوغاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همین ویژگی لوله‌هاست که به مدت قرن‌های متمادی، آنها را برای ساخت سازه‌های مختلف، بسیار توان‌مند ساخته است. بسیاری از تمدن‌های بشری در طول تاریخ، انواع گوناگونی از لوله‌ها را به منظور انتقال آب برای آشامیدن و آبیاری و حتی حمل‌ونقل گاز طبیعی احداث نمودند. بیشتر این سازه‌های توخالی که به‌وسیله‌ی قطعات مخروطی به هم پیوسته بودند، از جنس چوب، گیاهان بادوام و سنگ‌های تراش‌خورده ساخته شده و علاوه بر این، لولههای خشتی و سربی نیز در گذشته مرسوم بوده‌اند.
در این میان، نخستین استفاده از سیستم لوله‌کشی، مربوط به مصریان است که در حدود 3.000 سال پیش از میلاد، اولین لوله‌ی فلزی را از جنس مس ساختند تا آب حاصل از دسترسی به چشمه‌ها، رودخانه‌ها و چاه‌های عمیق را جمع‌آوری نمایند. چینی‌ها نیز در حدود 2.500 سال قبل از میلاد مسیح، نخستین بار لوله‌هایی از جنس بامبو را مورد استعمال قرار دادند و گاز طبیعی را از چاه‌های کم‌عمق به شهر «پکن» منتقل نمودند. حتی در دنیای امروز نیز با وجود توسعه‌ی تکنولوژی و پیشرفت دانش در زمینه‌های مختلف، کاربردهای لوله‌ها بیشتر و بیشتر گسترش پیدا کرده‌اند و اثربخشی اساسی در توسعه‌ی کشاورزی، ساخت‌وساز و حمل‌ونقل داشته و نقش بی‌بدیلی در اقتصاد ایفا می‌نمایند. امروزه نیز لوله‌ها از مواد مختلفی از جمله سرامیک، شیشه، فایبرگلاس، بتن، پلاستیک و بسیاری از فلزات ساخته می‌شوند.
در میان انواع لوله‌ها، این لولههای ساخته‌شده از فلزات مختلف هستند که اهمیتی دوچندان داشته و دارند. آنها از طریق دو روش مجزا تولید می‌شوند که منجر به ساخت لولههای جوشی یا بدون درز می‌گردد. تطبیق‌پذیری لولههای فلزی، ویژگی منحصر به فردی است که آنها را به یکی از پرمصرف‌ترین محصولات تولیدشده در صنایع فلزی تبدیل می‌نماید. لولههای فلزی براساس معیارهای مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند که از جمله‌ی مهم‌ترین آنها می‌توان به جنس لوله و روش ساخت آنها اشاره نمود. این لوله‌ها براساس جنس، شامل انواع «فولادی»، «گالوانیزه» و «استیل» می‌شوند. در میان انواع گوناگون لولههای فلزی که در طول چند دهه‌ی گذشته به منظور انتقال سیالات، طراحی و ساخته شده‌اند، می‌توان «لولههای گالوانیزه» را بزرگ‌ترین شاهکار مهندسی در کاربست مزبور توصیف نمود.
مطلب مرتبط: کاربرد گالوانیزه در ساخت ورق شیروانی
امروزه انتقال سیالات از مکانی به مکان دیگر، از راه‌های مختلفی صورت می‌گیرد که یکی از پرکاربردترین و بهترین آنها، انتقال از طریق خطوط لوله‌ی گالوانیزه و متعلقات مربوط به آنها می‌باشد. این نوع لوله‌ها در حال حاضر، در مکان‌های مختلفی یافت می‌شوند و خصوصاً در زیر زمین برای انتقال آب و گاز در سراسر شهرها و شهرک‌های صنعتی و مسکونی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. شاید خالی از لطف نباشد که بدانید نخستین لولههای فولادی گالوانیزه، چیزی در حدود 140 سال پیش، برای کمک به تأمین آب شرب شهروندان شهر «سان‌فرانسیسکو» مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همزمان با توسعه‌ی جهانی فعالیت‌های انتقال سیالات (آب و گاز) در صنایع و منازل در دهه‌های 50 و 60 میلادی، متخصصان به این فکر افتادند که چگونه می‌توان این امر را با سهولت بیشتری انجام داد و این منجر به پیشرفت‌های خیره‌کننده در صنعت ساخت لولههای گالوانیزه گردید. به همین دلیل، امروزه میلیون‌ها تُن لوله‌ی گالوانیزه به صورت سالیانه تولید می‌شوند. لوله‌هایی که علی‌رغم استحکام بالا، می‌توانند سبک‌وزن نیز بوده و از مقاومت قابل‌قبول در برابر اسیدها و زنگ‌زدگی‌ها برخوردار باشند. در ادامه با صباپروفیل همراه باشید تا به بررسی بیشتر این لوله‌ها بپردازیم.
فهرست مطالب
لولههای فولادی گالوانیزه (Galvanized Steel Pipes)
این نوع لوله‌ها، به‌وسیله‌ی روش «گالوانیزه کردن» (Galvanisation) تولید می‌شوند. در این روش، پوششی محافظ در برابر خوردگی از فلز روی و ترکیباتی از آهن را بر سطح فلزات آسیب‌پذیر قرار می‌دهند. این نوع پوشش‌دهی فلزات، کاربرد بسیاری در صنایع دارد و به همین خاطر بسیاری از کشورهای صنعتی و نیمه‌صنعتی اروپایی و غیر اروپایی، همواره در صنایع خود از لولههای گالوانیزه استفاده می‌نمایند؛ چرا که روشی کاملاً مطمئن و بدون ریسک است. پوشش روی بر سطح این لولههای گالوانیزه، باعث ایجاد حداکثر مقاومت در برابر نفوذ رطوبت به لایه‌های فلز و زنگ‌زدگی آن می‌شود.
پوشش گالوانیزه را می‌توان از نظر نحوه‌ی شکل‌گیری به دو بخش تقسیم نمود: 1) بخش داخلی پوشش که شامل لایه‌های آلیاژی است و این لایه‌ها از نفوذ روی به داخل شبکه‌ی فلزی لوله ایجاد می‌شوند و 2) بخش بیرونی پوشش که تقریباً روی خالص است و همراه با خروج ورق از حمام مذاب، بر روی سطح منجمد شده و توسط لایه‌های آلیاژی به فولاد زیر لایه متصل می‌گردد. مورفولوژی سطحی و ضخامت لایه‌های آلیاژی، تأثیر زیادی بر روی مقاومت در برابر خوردگی و خواص مکانیکی این پوشش‌ها دارند.
این دو عامل نیز خود تابع عوامل خارجی و مؤلفه‌های دیگری مانند دمای حمام گالوانیزه، ترکیب شیمیایی حمام، ضخامت کلی پوشش، ضخامت کلی ورق زیرلایه و غیره می‌باشد. یکنواختی ضخامت پوشش در عرض ورق لوله‌ی گالوانیزه، یکی از عوامل مؤثر بر روی کیفیت لوله‌ی گالوانیزه است؛ بدین صورت که ضخامت ناکافی پوشش، عمر خوردگی مفید لوله را کاهش می‌دهد. افزایش ضخامت نیز باعث افزایش هزینه‌های تولید و وزن نهایی محصول می‌شود.
این نوع لوله‌ها، به دلیل مقاومت بالا در برابر زنگ‌زدگی، در صنایع ساختمانی، تأسیسات دریایی، تأسیسات زیرزمینی، صنایع عمرانی، سازه‌های فلزی و دکل‌های مخابراتی، دکل‌های فشار قوی برق، سازه‌های محافظ کابل‌های شبکه و برق، پایه‌ی فنس، گارد ریل جاده‌ها، انتقال آب در صنایع کشاورزی، حصارکشی مناطق مختلف زمین و در برخی موارد، تخلیه‌ی فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده از خطوط لوله‌ی گالوانیزه، نوعی سرمایه‌ی ثابت با هزینه‌های اساسی نسبتاً بالاست؛ اگرچه پس از لوله‌گذاری، هزینه‌های اجرایی نسبت به استفاده از لولههای دیگر، بسیار کمتر می‌باشد. بسیاری از لولههای فولادی گالوانیزه، با توجه به شرایط محیطی و سیال داخلی، عمر عملیاتی بین 25 تا 40 سال دارند. این لوله‌ها در انواع ضخامت و طول طراحی و تولید شده و به عبارتی تنوع ابعادی آنها بسیار گسترده است. کلیه‌ی لولههای گالوانیزه را در شاخه‌های 6 متری و با قطر 0.5 اینچ تا 8 اینچ تولید می‌نمایند. قطر این لوله‌ها، معمولاً قطر اسمی است که بزرگ‌تر از قطر داخلی و کوچک‌تر از قطر خارجی می‌باشد.
خمکاری و برشکاری ورق گالوانیزه
در مورد محاسبه‌ی وزن لوله‌ها، بایستی این نکته را مورد اشاره قرار داد که مهم‌ترین عامل در تعیین وزن آنها، ضخامت و قطر می‌باشد. به عبارتی، جنس لوله تأثیر بسزایی در تعیین وزن آن ندارد؛ از همین روست که وزن لوله‌ی گالوانیزه، تفاوت چندانی با لولههای فولادی کربنی ندارد. شاید این پرسش برای شما پیش بیاید که این نوع لوله‌ها به دلیل برخورداری از پوشش روی، از وزن بیشتری برخوردار هستند؛ ولیکن این پوشش آن‌چنان نازک است که می‌توان از وزن آن در مقایسه با وزن لوله‌ی فولادی چشم‌پوشی نمود. با این حال، 14% از وزن لولههای گالوانیزه را روکش گالوانیزه تشکیل می‌دهد.
| نام محصول | قطر لوله (اینچ) | ضخامت (میلی‌متر) | وزن هر شاخه (کیلوگرم) | طول شاخه‌ی لوله (کیلوگرم) |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 0.5 اینچ | 0.5 | 2 | 5.8 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 0.5 اینچ | 0.5 | 2.5 | 7.2 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 0.5 اینچ | 0.5 | 3 | 8.7 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 0.75 اینچ | 0.75 | 2.5 | 9.12 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 0.75 اینچ | 0.75 | 3 | 10.86 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1 اینچ | 1 | 2 | 9.66 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1 اینچ | 1 | 2.5 | 11.64 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1 اینچ | 1 | 3 | 13.92 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1.2 اینچ | 1.2 | 2 | 13.74 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1.2 اینچ | 1.2 | 2.5 | 16.86 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1.2 اینچ | 1.2 | 3 | 20.28 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1.4 اینچ | 1.4 | 2 | 12.06 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1.4 اینچ | 1.4 | 2.5 | 14.88 | 6 |
| لوله‌ی گالوانیزه‌ی صنعتی 1.4 اینچ | 1.4 | 3 | 17.7 | 6 |
یک معیار دیگر برای تقسیم‌بندی انواع لوله‌ی گالوانیزه، به شیوه‌های تولید آنها مربوط می‌گردد که عبارتند از: «گالوانیزه‌ی گرم» و «گالوانیزه‌ی سرد».
لوله‌ی گالوانیزه‌ی گرم: لوله‌ی گالوانیزه‌ی گرم، به لولههای گالوانیزه‌ی فولادی و یا لولههای گالوانیزه‌ی آهنی گفته می‌شود که عملیات آبکاری آنها در دمای بالا صورت می‌پذیرد و به‌وسیله‌ی فلز روی پوشش داده می‌شود. در این روش تولید، از درجه‌ی حرارتی در حدود 460 درجه‌ی سانتی‌گراد استفاده می‌گردد. این امر موجب خواهد شد که نوعی اتصال محکم و مقاوم و فرایند شیمیایی قوی بین مولکول‌های لوله و فلز روی ایجاد گردد. در نتیجه، یک لایه‌ی مقاوم و محکم به وجود می‌آید که بیش از 25 سال دوام می‌آورد. به همین دلیل است که لولههای گالوانیزه‌ی گرم، ضخامت بالاتر و مقاومت بیشتری نسبت به لولههای گالوانیزه‌ی سرد دارند.
لوله‌ی گالوانیزه‌ی سرد: لوله‌ی گالوانیزه با روش آبکاری سرد، به‌واسطه‌ی پاشیدن رنگ بر روی سطح لوله ایجاد می‌شود. پس از آن، لوله را در دمای 70 درجه‌ی سانتی‌گراد قرار می‌دهند تا فلز قلع موجود بر روی سطح آن، جذب شود. مقاومت لوله‌ی تولیدی با این روش، نسبتاً پایین است و طی آن، سطحی یک‌دست و درخشان حاصل می‌شود. این لوله‌ها به مدت 3 تا 4 سال در زیر خاک و تا 5 سال در شرایط مطلوب دوام می‌آورند. از لولههای گالوانیزه‌ی سرد به دلیل قیمت مناسب‌تر، در صنایع خودروسازی، بهداشتی و نظایر آن بهره می‌برند.
اگرچه در گذشته، به میزان بیشتری از لولههای گالوانیزه‌ی سرد استفاده می‌شد؛ اما با گذشت زمان و تأثیرات منفی که آب و هوا بر روی این نوع لوله‌ها می‌گذاشتند، به تدریج لولههای گالوانیزه‌ی گرم به جای آنها مورد استفاده قرار گرفتند. تفاوت «لوله‌ی گالوانیزه‌ی گرم» و «لوله‌ی گالوانیزه‌ی سرد» را بایستی براساس رنگ این لوله‌ها تشخیص داد. نحوه‌ی تشخیص، بدین معنی است که رنگ لوله‌ی گالوانیزه‌ی گرم به دلیل عملیات شیمیایی متحمل‌شده در زمان فرایند گالوانیزاسیون و آبکاری آن در دمای بالا، بسیار براق‌تر از لولههای تولیدشده به روش آبکاری سرد می‌باشد.
برای آشنایی بیشتر با تفاوت لوله گالوانیزه گرم و سرد، مقاله مربوطه با مطالعه نمایید.
خمکاری لوله گالوانیزه
فرآیند خمکاری لوله گالوانیزه مجموعه‌ای از چالش‌ها را تعریف می‌کند که نیاز به بررسی دقیق دارد، به‌ویژه زمانی که با لولههای گالوانیزه سرد و گرم سروکار داریم. هر دو روش یک لایه روی محافظ در اطراف فولاد ایجاد می‌کنند اما تفاوت در پوشش‌های آنها می‌تواند بر روند خمکاری و در نتیجه عملکرد لوله‌ها تأثیر بگذارد.
لوله گالوانیزه گرم:
لوله گالوانیزه گرم پوشش روی ضخیم تر و متراکم تری داشته و چالش‌های منحصر به فردی را برای خمکاری به وجود می‌آورند. فرآیند غوطه وری در دمای بالا منجر به پیوند متالورژیکی بین روی و فولاد می‌شود و یک لایه محافظ قوی اما بالقوه شکننده ایجاد می‌کند. هنگامی که این لوله‌ها خم می‌شوند، خطر ترک خوردن یا به خطر انداختن یکپارچگی پوشش روی وجود دارد.
سازندگان برای کاهش این چالش‌ها اغلب لولههای گالوانیزه گرم را قبل از خمکاری پیش گرم می‌کنند. پیش گرم کردن به کاهش شکنندگی پوشش روی کمک می‌کند و فرآیند خمش کنترل شده تری را امکان پذیر می‌کند. علاوه بر این باید به شعاع خمش دقت کرد زیرا خمکاری بیش از حد ممکن است منجر به ترک شود.
لوله گالوانیزه سرد:
لولههای گالوانیزه سرد پوشش نازک روی دارند که از طریق الکترو گالوانیزه اعمال می‌شود و معمولاً در طول فرآیند خمکاری انعطاف پذیرتر هستند. کاربرد الکترولیتی روی باعث ایجاد یک پوشش صاف تر و چکش خوارتر می‌شود و احتمال ترک خوردن یا پوسته شدن در حین خمکاری را کاهش می‌دهد.
لولههای گالوانیزه سرد مزایایی از نظر انعطاف پذیری دارند اما سازندگان باید احتیاط کنند تا به لایه روی آسیب نرسانند. استفاده از تکنیک‌های خمکاری مناسب، مانند خمکاری تدریجی و تغییرات شعاع می‌تواند به حفظ یکپارچگی پوشش کمک کند.
ملاحظات خمکاری برای هر دو نوع لوله گالوانیزه:
صرف نظر از روش گالوانیزه کردن، در نظر گرفتن کاربرد مورد نظر و سطح تنش لوله‌ها پس از خمکاری ضروری است. برای کاربردهای حیاتی که در آن لوله‌ها بارهای ساختاری یا نیروهای خارجی قابل توجهی را تجربه می‌کنند، ممکن است اقدامات حفاظتی اضافی لازم باشد. این اقدامات می‌تواند شامل پرداخت‌های پس از گالوانیزه برای ترمیم هرگونه آسیب روی که در طول فرآیند خمکاری ایجاد می‌شود باشد.
شایان ذکر است خم شدن می‌تواند به طور بالقوه مقاومت در برابر خوردگی لولههای گالوانیزه را به خطر بیندازد زیرا ممکن است پوشش روی کشیده شده یا تغییر شکل بدهد. بنابراین آماده سازی مناسب سطح و در صورت نیاز گالوانیزه مجدد پس از خم شدن باید برای حفظ دوام طولانی مدت لوله‌ها مد نظر قرار بگیرد.
استفاده از لولههای گالوانیزه برای ساخت گلخانه
گلخانه یک سازه مصنوعی است که برای کشت و پرورش گیاهان در شرایط محیطی کنترل شده و بهینه طراحی و احداث می‌شود. هدف اصلی ایجاد گلخانه، ایجاد یک محیط مطابق با نیازهای گیاهان است تا بتوان بهره‌برداری بهینه از منابع نور، دما، رطوبت، آب، و هوا را در طول فصول مختلف سال داشت.
مهم‌ترین کاربرد این محصولات، برای ساخت گلخانه‌ها می‌باشد؛ چرا که رطوبت در این اماکن بالا بوده و از همین روست که لوله‌هایی که برای ساخت این نوع سازه‌ها استفاده می‌شود، بایستی از نوع ضدزنگ باشند و پر واضح است که ارزان‌ترین نوع لوله برای این مهم، لولههای گالوانیزه هستند. لولههای گالوانیزه‌ی مخصوص گلخانه، از جنس آهن بوده و در زمان تولید، آنها را در داخل مواد مذاب فرو می‌برند تا این مواد، سطح رویی آنها را به طور کامل پوشش دهند.
برای خرید انواع لولههای گالوانیزه به منظور استفاده در سازه‌های گلخانه‌ای، بایستی توجه ویژه‌ای به ضخامت و اندازه‌ی آنها داشت. اندازه‌ی لولههای مزبور، بین 1.2 تا 6 اینچ بوده و همچنین، ضخامت آنها برابر با 2، 2.35 و 2.5 میلی‌متر می‌باشد و به راحتی می‌توانید برحسب ابعاد گلخانه‌ی خویش، یکی از آنها را انتخاب نمایید. این نکته را نیز نبایستی از نظر دور داشت که بهترین لوله‌ی گلخانه‌ای، لوله‌ی دارای بیشترین ضخامت است؛ چرا که از مقاومت بالایی در برابر آب و رطوبت برخوردار خواهد بود. با تهیه و نصب این لوله‌ها، هیچ‌گونه نگرانی از بابت زنگ‌زدگی و آسیب‌دیدگی گلخانه‌ها در اثر رطوبت وجود نخواهد داشت و می‌توان از این لوله‌ها برای سال‌های بسیار طولانی استفاده نمود.
لوله گالوانیزه گلخانه ای چیست؟
لوله‌ی گالوانیزه برق
«لوله‌ی گالوانیزه‌ی برق» که با نام‌های لوله کاندوئیت (Conduit) یا «لوله‌ی فولادی برق» نیز شناخته می‌شود، معمولاً (و نه لزوماً) لوله‌ای استوانه‌ای است و با استفاده از فولاد نرم تولید می‌گردد و برای هدایت و انتقال سیم و کابل برق و محافظت از سیم‌کشی برق سازه‌ها و ساختمان‌ها در برابر رطوبت، خوردگی و اکسیدشدن، بخارات شیمیایی، ضربه، فشار و شرایط مختلف محیطی و جوندگان مختلف کاربرد دارد.
در حقیقت، می‌توان چنین اظهار داشت که لوله‌ی گالوانیزه‌ی برق به عنوان نوعی مجرا و پوشش، عملکردی مشابه روکش دارد و از کابل‌ها و سیم‌هایی که از درون آن عبور کرده‌اند در مقابل هرگونه آسیب و گزندی محافظت می‌نماید. از آنجایی که استاندارد بودن سیستم برق‌رسانی، تأثیر بسزایی در جلوگیری از بروز مخاطرات احتمالی دارد؛ این نوع لوله‌ها در پروژه‌های مختلف ساخت‌وساز شامل ساخت کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها، هتل‌ها، مراکز تجاری و اماکن مسکونی که سیستم برق‌رسانی آنها، یکی از قسمت‌های مهم محسوب می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کابل‌های برق با کمک «لولههای گالوانیزه‌ی برق»، در نقاط مختلفی از ساختمان مانند سقف، دیوار و یا به حالت مدفون در کف زمین، مسیریابی و هدایت می‌گردند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این محصول می‌توان به مواردی مانند زیبایی ظاهری، ساختار یکپارچه، طول عمر بالا، استحکام و دوام بالا، امکان بازیافت و خمکاری آسان توسط دستگاه لوله خم‌کن در محل اجرا اشاره نمود. در انتهای این بخش، این نکته را نیز بایستی مورد عنایت ویژه قرار داد که «گالوانیزاسیون»، یکی از مؤثرترین تکنیک‌ها و روش‌هایی است که به منظور مقاوم‌سازی انواع کاندوئیت‌ها یا لولههای گالوانیزه‌ی برق استفاده می‌شود.
لوله‌ی گالوانیزه‌ی عمقی داغ (Hot Dipped Galvanized Pipe)
این نوع خاص از لولههای گالوانیزه که به روش غوطه‌وری گالوانیزه تولید می‌گردد، از جمله‌ی بهترین لولههای فوق‌العاده مقاوم در برابر پدیده‌ی اکسیداسیون یا زنگ‌زدگی بوده و در صنایع ساختمانی و کشاورزی و نیز در مناطق دارای رطوبت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. امکان نفوذ رطوبت به درون این لولههای گالوانیزه، به هیچ وجه وجود نخواهد داشت و به عبارتی دیگر، می‌توان چنین بیان داشت که زنگ‌زدگی و خوردگی برای این لوله‌ها معنایی ندارد. فرایند ساخت این نوع از لولههای گالوانیزه، بدین کیفیت انجام می‌گیرد: ابتدا لولههای فولادی، تحت عملیات چربی‌زدایی و اسیدشویی قرار گرفته و سپس به محلول فلاکس آغشته می‌گردند تا نفوذپذیری بهتری را برای عنصر روی به ارمغان بیاورند. لولههای گالوانیزه‌ی عمقی داغ، می‌توانند کارایی خود را به مدت 30 سال در محیط‌های شهری و به مدت 100 سال در حومه‌های شهر حفظ نمایند و در برابر عوامل خوردگی و پوسیدگی از خود مقاومت نشان دهند. این نوع لوله‌ها را در مناطق روباز و مرطوب و یا فضاهای خارجی سازه‌ها مورد استفاده قرار می‌دهند.
تفاوت لوله گالوانیزه و لوله داربستی
لولههای گالوانیزه و لولههای داربستی دو نوع متفاوت از لولههای فلزی هستند که برای مصارف مختلف در صنایع و ساختمان استفاده می‌شوند. در صنعت ساختمان‌سازی استفاده از لولههای گالوانیزه و داربستی برای ایجاد بهبود در خصوصیات مکانیکی سازه‌ها بسیار رایج است. از طریق فرآیند گالوانیزه کردن، پوشش ضدزنگی بر روی سطح هر دو نوع لوله قرار می‌گیرد. اما تفاوت‌هایی درمورد کاربرد آنها وجود دارد. لوله گالوانیزه برای استفاده در محیط‌های مرطوب و صنعتی مناسب است مانند گلخانه، در حالی که لولههای داربستی در مراحل ساخت ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تفاوت لوله گالوانیزه و لوله داربست عبارتند از:
- جنس: لولههای گالوانیزه از جنس فولاد با پوشش رویه‌ی روی محافظت شده‌اند، در حالی که لولههای داربستی به صورت عمده از فولاد ساده بدون پوشش رویه تولید می‌شوند. پوشش رویه‌ی لولههای گالوانیزه معمولاً شامل روی است که به صورت گالوانیزه کردن با استفاده از روش گرم یا سرد بر روی لوله ایجاد می‌شود.
- مقاومت در برابر زنگ‌زدگی: یکی از ویژگی‌های لولههای گالوانیزه، مقاومت بالا در برابر زنگ‌زدگی است. به دلیل پوشش رویه‌ی روی، لولههای گالوانیزه به خوبی مقاوم در برابر اکسیداسیون و خوردگی هستند. اما لولههای داربستی این پوشش را ندارند و در صورت تماس با رطوبت و عوامل خورنده، به راحتی قابل زنگ‌زدگی هستند.
- قیمت: به طور کلی، قیمت لوله گالوانیزه گران‌تر از قیمت لوله داربست است. این به دلیل استفاده از پوشش رویه‌ی روی گالوانیزه و فرآیند ته‌چین‌کردن آنها است. برای مثال قیمت لوله گالوانیزه گلخانه در مقایسه با سایر انواع لوله داربستی، گران‌تر می‌باشد.
- کاربردها: لولههای گالوانیزه به دلیل مقاومت بالا در برابر زنگ‌زدگی، به‌طور گسترده در سیستم‌های توزیع آب، تاسیسات گرمایشی و سرمایشی مانند فن کویل سقفی، خطوط لوله‌کشی گاز و صنایع مختلف استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، لولههای گالوانیزه برای تاسیسات خارجی (مانند لولههای آب باران و حمل آب) بسیار مناسب هستند. از طرف دیگر، لولههای داربستی بیشتر در ساختمان‌ها و پروژه‌های ساخت و ساز برای بسته بندی یا ایجاد سازه‌های فلزی استفاده می‌شوند.
به طور کلی، انتخاب بین لولههای گالوانیزه و لولههای داربستی بستگی به کاربرد مورد نظر، هزینه، و نیاز به مقاومت در برابر زنگ‌زدگی دارد.
آیا لوله گالوانیزه جوش می‌خورد؟
«جوشکاری» (Welding)، یکی از روش‌های ساخت محسوب می‌شود که هدف غایی آن، ایجاد اتصال دائمی بین مواد مهندسی از قبیل فلز، پلیمر، کامپوزیت و سرامیک به یکدیگر است. این کار، معمولاً به‌واسطه‌ی ایجاد حرارت بالا و ذوب ماده و سپس سردنمودن برای ایجاد جوش انجام می‌شود. جوشکاری لولههای گالوانیزه، دارای چالش‌های خاصی است که بایستی مدنظر قرار گیرند.
البته هرچند امکان جوشکاری بر روی لولههای گالوانیزه نیز به مانند سایر ورق‌های فولادی وجود دارد؛ اما فرایند جوشکاری در این لوله‌ها به دلیل برخورداری از پوشش گالوانیزه، اندکی متفاوت بوده و برخی از مؤلفه‌ها از قبیل ولتاژ، آمپر و سرعت حرکت در جوشکاری این لوله‌ها نسبت به جوشکاری لولههای آهنی، متفاوت می‌باشد. جریان بالا ممکن است منجر به خراشیدگی و آسیب‌دیدن پوشش گالوانیزه شود. افزون بر این، پوشش گالوانیزه‌ی حاوی فلز روی، دمای تبخیر پایینی داشته و این پوشش در دمای 420 درجه‌ی سانتی‌گراد، شروع به ذوب‌شدن نموده و در دمای حدود 910 درجه‌ی سانتی‌گراد، به طور کامل بخار می‌گردد. (ناگفته نماند که دمای ذوب فولاد، چیزی در حدود 1540 درجه‌ی سانتی‌گراد می‌باشد).
این مسئله، علاوه بر ایجاد دود زیاد و بخارات سمّی و مشکلات عدیده‌ی مرتبط با آن، باعث از بین رفتن روکش گالوانیزه (آلیاژ روی) می‌شود. به همین علت است که عده‌ای بر این باورند که از اتصال این لوله‌ها به روش جوشکاری باید پرهیز نمود؛ زیرا بر اثر حرارت ناشی از جوشکاری و سوختن پوشش حاوی فلز روی، دود غلیظ و سفیدرنگی تولید می‌شود که محیط کار را آلوده می‌نماید. دود بسیار سمّی که تنفس آن، ایجاد مسمومیت کرده و موجب آسیب‌دیدن دستگاه تنفسی می‌شود.
مطلب مرتبط: آمپر مناسب برای جوشکاری ورق گالوانیزه
مع‌الوصف، برای انجام جوشکاری بر روی لولههای گالوانیزه، بایستی جریان جوشکاری را به طور مناسبی تنظیم کرده و روش‌ها و تکنیک‌های صحیح جوشکاری را مورد عنایت ویژه قرار داد. همچنین، بهتر است که به جای به‌کارگیری روش‌های معمول جوشکاری، الکترودهای خاصی که برای جوشکاری فلزات گالوانیزه طراحی شده‌اند را مورد استفاده قرار دهیم. جوشکاری این لوله‌ها، به روش‌های جوشکاری با CO2، جوشکاری قوس با الکترود پوشش‌دار و جوشکاری مقاومتی انجام می‌شود.
پیش از شروع فرایند جوشکاری لولههای گالوانیزه نیز بایستی قوانین، ملاحظات و الزاماتی را مدنظر قرار داد؛ از جمله این‌که نخست باید نسبت به پاکسازی محل جوشکاری نسبت به هرگونه آلودگی، ناخالصی، گرد و غبار و ذرات دیگر اقدام نمود. همچنین بایستی اطمینان حاصل شود که بر روی سطوح لوله‌ی گالوانیزه، هیچ‌گونه روغن و یا چربی وجود ندارد و نیز محل جوشکاری بایستی بدون رطوبت و خشک بوده و از تهویه‌ی مناسبی نیز برخوردار باشد. از این نکته‌ی مهم نیز نباید غفلت ورزید که بسیار ضروری است قبل از شروع فرایند جوشکاری لولههای گالوانیزه، اطراف محیط خود را از مواد آتش‌زا و همچنین افراد غیرمسئول تخلیه نمایید.
جمع‌بندی
فلزات در عین آن‌که از کاربردهای بسیاری در صنعت برخوردار هستند، به علت احتمال زنگ‌زدگی و خوردگی در مواقعی مشکل‌ساز می‌شوند. به‌ویژه این‌که زنگ‌زدگی و خوردگی لولههای فلزی در اثر تماس مداوم با رطوبت و سایر مایعات و مواد خورنده، همواره باعث تحمیل‌شدن زیان‌های سنگین و خسارات بسیار زیادی به صنایع مختلف می‌شود.
افزون بر این، امکان آسیب‌های جانی نیز وجود دارد. به همین دلیل، امروزه کارشناسان حوزه‌ی اتصالات، استفاده از انواع لولههای گالوانیزه که از ماندگاری و مقاومت بی‌نظیری در برابر رطوبت برخوردار هستند را به تمامی صاحبان صنایع ساختمان‌سازی و کشاورزی توصیه می‌نمایند. لوله‌ی گالوانیزه، نوعی لوله‌ی فولادی می‌باشد که سطح آن به‌وسیله‌ی لایه‌ی نازکی از عنصر «روی» (Zinc) پوشش داده شده است. این فرایند، تحت عملکرد حرارتی و شیمیایی همراه با روش‌های غوطه‌وری یا روش‌های نصب اعمال می‌شود.
بنابراین، خواص مقاوم به خوردگی در این نوع لوله، تقویت شده و قیمت آن نیز گران‌تر از لولههای معمولی خواهد بود. با این حال، هزینه‌ی طراحی و ساخت این مدل از لوله‌ها کاملاً مقرون به صرفه بوده و به دلیل مقاومت بالایی که در طولانی‌مدت از خود نشان می‌دهند، می‌توانند تا حد بسیار زیادی هزینه‌های خریداران را نیز کاهش دهند. در حال حاضر، لولههای گالوانیزه‌ی فولادی و غیرفولادی توسط تولیدکنندگان مختلف در اندازه‌ها و ابعاد گوناگون طراحی و تولید شده و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرند. این لوله‌ها از نظر وزن و ضخامت در انواع مختلف سبک، نیمه‌سنگین و سنگین دسته‌بندی می‌شوند و در مصارف متنوع به کار می‌روند. به طور معمول، تمامی مشخصات محصول اعم از طول، ابعاد، نام کارخانه و استانداردهای تولید، بر روی لولههای گالوانیزه‌ی تولیدی درج می‌گردند و این لوله‌ها پس از بسته‌بندی به انبار انتقال داده می‌شوند تا متقاضیان مطابق با نیاز خویش، آنها را خریداری نمایند.
گالوانیزه و گلخانه, مقالات در گروه صبا | نویسنده : امید مرادی | بروزرسانی : 8 بهمن 1402
