وال پست یا وادار ساختاری در اسکلت ساختمان است که برای افزایش مقاومت سازه در برابر عوامل مشکل‌ساز طبیعی مانند زلزله و باد نصب می‌شود. این ساختارهای غیرسازه‌ای از بخشهای مهم یک سازه بوده و در واقع نگهدارنده‌ی دیوارها محسوب می‌شوند. وال‌پست باعث می‌شود که دیوار با اسکلت سازه، درگیر شده و این اتصال، به نوعی باعث یکپارچگی و به هم تنیده‌شدن دیوار و اسکلت می‌شود. چنین یکپارچه‌سازی بین دیوار و سازه، مقاومت سازه را افزایش داده و آن را در برابر بارهای جانبی مثل لرزش در اثر زلزله و طوفان مهار می‌کند.
از آنجا که بخشهای وسیعی از کشور ما روی گسل قرار گرفته و نیز در برخی مناطق بادهای شدید مناطق مسکونی را می‌لرزاند، شایسته است به منظور جلوگیری از تخریب ساختمان‌ها و مقاومت آنها در برابر لرزش‌های احتمالی، آن‌را به روش‌های مختلف تقویت کرد و اجرای درست وال پست و شیب دیوار از مراحل اجرای این نو استحکام در ساختمان‌ها است که با اجرا و نظارت ویژه معماران سازه و مهندسین ناظر می‌توان مقاوم‌سازی سودمندی را از ساختمان در برابر زلزله و لرزش ایجاد نمود.
وقتی باری به سازه وارد می‌شود، مقاومت آن در برابر نیروهای جانبی در درجه اول توسط چارچوب اسکلت که قابی صلب است ایجاد می‌شود؛ یعنی با ایجاد لنگر خمشی و نیروی برشی در اعضای قاب و اتصالات آنها. با داشتن اتصالات محکم و سختی در تیرها به ستون اسکلت، خمش در قاب نمی‌تواند بدون خم‌شدن تیرها یا ستون‌ها بسته به هندسه‌ی اتصال، به صورت جانبی جابجا شود. بنابراین سختی خمشی و استحکام اعضای قاب مکان اصلی سختی و استحکام جانبی برای کل قاب می‌باشد. ایجاد درست وال‌پست این اتصالات را در اعضای قاب با اسکلت ایجاد نموده و آن را مقاوم‌تر می‌نماید.
سه نوع مهار قاب‌ها: قاب‌های مقاومت گشتاوری، دیواره‌های برشی و قاب‌های مهاربندی
اجزای غیرسازه‌ای ساختمان عبارتند از دیوار بیرونی، تیغه و دیواره داخلی، جان پناه، راه پله، سقف کاذب و نما. بارهای لرزه‌ای وارده بر اجزای غیرسازه‌ای ساختمان به همراه محدودیت‌هایی در تغییر مکان‌های جانبی آنها باید ملاحظه شده و تکیه‌گاه‌ها و مهارهایی جهت جلوگیری از ریزش آنها ایجاد گردد تا امنیت ساکنان فراهم شده و از ضررهای مالی نیز جلوگیری شود. چنین تکیه‌گاه‌ها و مهارهایی را در ذیل مورد بحث قرار می‌دهیم.
فهرست مطالب
وال پست چیست؟
وال‌پست ساختاری است از چوب، سنگ، آجر، بتن یا فلز که بین یا درون دیوارها قرار گرفته و وظیفه‌ی آنها انتقال بار و فشار عمودی سازه به زمین یا انتقال نیروی جانبی وارد بر میانقاب‌ها به سازه‌ی اصلی می‌باشد. این ساختار نقش مهمی در مقاوم‌سازی سازه داشته و در صورت اجرای صحیح، سازه را به‌صورت محکم و یکپارچه در برابر فشار و بارهای اضافی وارد بر سازه، چه بار و فشار دائمی و یا فشارهای ناگهانی نگهداری می‌کند.
از بین این ساختارهای چوبی، سنگی، آجری، بتنی و فلزی، غالباً انواع بتنی و فلزی را به خاطر استحکام سازه و تناسب با نوع سازه به کار گرفته و از انواع دیگر به‌ندرت بهره می‌گیرند. از وال‌پست بتنی معمولاً برای نوع مصالح ساختمانی استفاده شده و وال‌پست فلزی را برای بخشهای فلزی ساختمان و در اسکلت به کار می‌گیرند.
طبق عملکرد ضوابط اجرای وال‌پست برای دیوارها، می‌بایست دیوار به اسکلت سازه متصل شود به طوری که دیوار تقویت شده و ریزش نکند. وظیفه‌ی وال‌پست انتقال نیروهای حاصل از باد شدید و زلزله از دیوار به قاب بوده، طوری که مانع از فروپاشی دیوار شود. وقتی وال‌پست به قاب در انتهای اتصال قرار گرفته و اسکلت هم به فنداسیون متصل می‌شود. از مزایای استفاده از وال‌پست، جلوگیری از خسارات جانی و مالی ناشی از ریختن دیوارها در مواقع واردشدن بار جانبی است. استفاده از وال‌پست فولادی موجب افزایش ظرفیت استهلاک در سازه می‌شود و این خود پایداری در قاب‌ها را افزایش می‌دهد.
وال‌پست فلزی
وال‌پست‌ها اغلب از جنس فلزی بوده و در قسمت‌های اسکلت فلزی ساختمانهای از وال‌پست‌های فلزی استفاده می‌شود. نوع فلز آنها معمولاً از پروفیل‌های نبشی، ناودانی و یا قوطی می‌باشد. وال‌پست فلزی به آسان در در اسکلت فلزی اجرا شده و بیشترین کاربرد را در حال حاضر دارد. به‌طور کلی وال‌پست در قاب فولادی، باید به تیر و ستون جوش داده شود. این نوع وال‌پست فلزی در دو طرف دیوار نصب می‌شود، و در آن وال‌پست‌های افقی و قائم فلزی با جوشکاری، به تیرها و ستون ها جوش می‌شوند و سپس دیوارچینی انجام می‌شود
تمامی اتصالات فلزی در ساختمان اعم از اتصالات ستون به پی و اتصالات تیر به ستون و بادبندها و در بحث کنونی ما، وال‌پست فلزی همگی بوسیله جوش صورت گرفته است. بنابراین داشتن و اجراکردن جوشی که به خوبی انجام شده باشد لازم و ضروری است. جوش خوب جوشی است که علاوه بر برآورده کردن اتصال کافی میان اعضاء و داشتن مقاومت کافی در مقابل برش و تنش‌های وارده، از لحاظ ظاهری نیز قابل قبول باشد، یعنی اینکه در آن تخلخل وجود نداشته باشد. تخلخل در جوش در صورت ایجاد حفره‌های خالی یا محبوس شدن گازها در فلز جوش هنگام سردشدن آن اتفاق می‌افتد.
وال‌پست بتنی
وال‌پست‌هایی که بتنی هستند معمولاً در بخشهای بتنی سازه‌ها و قسمتهایی که دارای مصالح بنایی می‌باشند استفاده می‌شود. وال‌پست بتنی یک مسلح بوده و در یک طرف دیوار نصب می‌شود بدین‌ترتیب آن طرف دیوار قاب‌های نبشی قرار می‌دهند تا مقاومت دیوار افزایش پیدا نماید.
اتصال وال‌پست به دیوار
در ساختمان‌ها به دو دلیل از دیوار استفاده می‌شود، یکی به خاطر جداسازی قسمت‌های مختلف ساختمان و دیگری برای دیوارهای حمال. برای جداسازی قسمت‌های مختلف ساختمان از نام پارتیشن یا تیغه استفاده شده که تیغه دیواری است به پهنای5 یا 10 یا 20 سانتی‌متر. تیغه‌های بلند یا طویل را نمی‌توان به پهنای 5 یا 10 سانتی متر ساخت. زیرا این تیغه ها با ابعاد زیاد ایستا نبوده و در صورت نیاز به این دیوارها باید بین آنها به فواصل 5/1 تا 2متر نبشی‌کشی نمائیم، وگرنه با کوچکترین تکان‌های جانبی فرو خواهند ریخت و در مقابل زلزله کوچکترین مقاومتی از خود نشان نمی‌دهند.
نحوه‌ی اجرای دیوارهای میان‌قاب غیرسازه‌ای
دیوارها را می‌توان به دو صورت غیرپیوسته (جدا از سازه‌ی اصلی) و یا چسبیده به دیوار (میان‌قابی) طراحی و اجرا کرد. اتصالات در دیوارهای متصل به سازه یا میان‌قابی، در سختی آن دخالت داشته و باید در محاسبه نیروهای وارد بر آن (طبق بند بخش پ2-6 آئین‌نامه) دخالت داده شوند؛ در این صورت رفتار و عملکرد نیروهای وارده به تیر و ستون و خود دیوار باید در محاسبات بر اساس ضوابط در نظر گرفته شود.
طبق پیوست ۶ آئین‌نامه ۲۸۰۰ در دیوارهای با طول بیشتر از ۴ متر می‌بایست جهت مهار خارج از صفحه دیوار (وادار)، از بخشی قائم با مقطع فولادی به‌عنوان تکیه‌گاه یا بتنی‌گاه استفاده کرد. اما مطابق بند 7-5-3 آئین‌نامه حداکثر طول مجاز هر دیوار غیرسازه‌ای بین دو کلاف قائم، نباید از ۶ متر یا ۴۰ برابر ضخامت آن بیشتر باشد وگرنه ساخت وال‌پست مورد نیاز است. چون حداکثر ارتفاع دیوار غیرسازه‌ای از تراز کف 5/3 متر است، در دیوارهای با ارتفاع بیش از 5/3 متر باید با استفاده از وال پست افقی با مقطع فولادی یا وال پست بتنی استفاده نمود.
همچنین لبه‌های قائم تمامی دیوارهای غیرسازه‌ای باید مهار شوند. لبه‌های فوقانی افقی دیواری غیرسازه‌ای که در تمام ارتفاع ادامه ندارد، باید با کلاف فولادی یا ناودانی نمره ۶ یا معادل آن با مقطع بتن مسلح یا چوبی که به دیوار سازه‌ای یا کلاف‌های احاطه کننده‌ی دیوار غیرسازه‌ای اتصال دارد، مقید شود. وال پست قائم در زمانی که دهانه‌ی فریم بزرگ باشد از روی تیر طبقه پائین به زیر تیر طبقه بالا در دهانه جوش می‌شود. در نظر داشته باشید دیوارهایی که در تمام ارتفاع طبقه اجرا نمی‌شوند را نباید به قاب سازه‌ای متصل نمود. مطابق ضوابط پیوست شش استاندارد ۲۸۰۰ دیوارهای خارجی و تیغه‌های داخلی که تمام ارتفاع طبقه را پوشش نمی‌دهند و دیوار کوتاه، بخصوص در ساختمانهای بتنی، همواره باید از قاب سازه‌ای جدا شوند.
روش‌های اتصال وال پست به دیوار
- اجرای تسمه‌ی دور ستون،
- استفاده از انکربولت،
- استفاده از میلگرد برای اتصال دیوار به ستون،
- تعبیه‌ی میلگرد در داخل ستون‌ها جهت مهار دیوار مجاور،
- تعبیه‌ی میلگرد درون کف برای مهار دیوار،
- مهار دیوار توسط عبور میلگرد از داخل سوراخ قالب‌ها.
انواع وال پست از نظر نحوه ی نصب
نحوه‌ی نصب وال‌پست عمدتاً سه گونه است: وال‌پست افقی، عمودی و ترکیبی. وال‌پست افقی و وال‌پست عمودی در شکل ظاهری به یک صورت طراحی می‌شوند ولی کارایی آنها متفاوت است. نحوه‌ی طراحی و اجرای وال پست‌ها مختلف است اما غالباً به صورت تیر و ستون طراحی می‌شوند.
اجرای وال‌پست در اسکلت فلزی بسیار ساده‌تر از اسکلت بتنی است، زیرا وال‌پست‌ها از طریق جوشکاری به اسکلت فلزی جوش داده می‌شوند و آنها را به تیر و ستون متصل می‌کنند. اتصالات وال‌پست‌ها باید مطابق جزئیات ذکر شده در پیوست ششم استاندارد 2800 باشد.
بهتر است تمامی پروفیل‌های مورد استفاده در وال‌پست افقی و عمودی از فولاد ضدزنگ باشد. برای ساختن وال پست فلزی دو عدد نبشی ۴ و ۵ یا ۶ را با کمک میلگرد به ضخامت دیوار می‌سازند و سپس کل اجزاء را ضدزنگ زده و توری مرغی می‌کشند و دیوارهای غیرسازه‌ای و تیغه‌ها را درون آن مهار می‌کنند.
این کار برای ایجاد ارتباط بهتر بین سطح وال‌پست و دیوارهای دو طرف بوده تا از ترک‌های ناشی از حرکت جانبی سازه و جلوگیری از تخریب جلوگیری شود. با کشیدن توری مرغی و یا رابیتس روی آن و ثابت کردن آن با سیم گالوانیزه، وال پست کامل می‌شود.
اتصال نبشی‌های افقی و قائم به تسمه‌ی دور ستون
طبق استانداردهای پیاده سازی وال‌پست، در سازه‌های بتنی دیوارهای وال‌پست معمولاً از پروفیل‌های فولاد زاویه‌دار، یا نوع قوطی و یا ناودانی ساخته شده و برای اجرای وال‌پست، ابتدا باید پلیت‌های فولادی در محل خود نصب شوند. برای این کار می‌توان پلیت‌ها را در هنگام قالب‌بندی و قبل از بتن‌ریزی نصب کرد اما معمولاً صفحات فلزی را پس از بتن‌ریزی به کمک رول‌بولت نصب می‌کنند. پس از این که پلیت‌ها نصب شدند، وادارها و تیرک‌ها و اتصالاتشان را روی صفحات فلزی جوش کرده و یا با پیچ و مهره محکم می‌کنند. همچنین لازم است مقاطع فولادی منقطع مانند ناودانی یا نبشی را برای مهار برون صفحه دیوار، روی ستون‌ها و سقف نصب نمود. برای اتصال بهتر وال‌پست با دیوار مجاور و نیز جهت جلوگیری از ترک‌های ناشی از حرکات جانبی ساختمان در مرحله‌ی نازک کاری، روی وال‌پست رابیتس یا توری بکشیم و با سیم مفتول آن را محکم کنیم.
به طور خلاصه مراحل اجرای وال‌پست در اسکلت فلزی را می‌توان به شکل زیر بیان کرد:
- نصب صفحات فلزی در محل‌های از پیش تعیین شده طبق نقشه جانمایی وال‌پست با کمک پیچ و مهره یا جوشکاری.
- نصب وادارها، تیرک‌ها و اتصالات آنها در محل صفحات فلزی.
- نصب ناودانی‌های منقطع جهت مهار برون صفحه دیوار به کمک پیچ و مهره یا جوشکاری.
- نصب گیره‌های میلگرد بستر و مقاطع فولادی وال‌پست، در ترازهای مشخص شده روی ستون‌ها به کمک پیچ و مهره یا جوشکاری.
- دیوارچینی و به طور همزمان اجرای میلگرد بستر.
به طور خلاصه مراحل اجرای وال‌پست در اسکلت بتنی را می‌توان به شکل زیر بیان کرد:
- نصب صفحات فلزی در محل‌های از پیش تعیین شده طبق نقشه جانمایی وال‌پست با کمک رول بولت یا نصب هنگام قالب‌بندی.
- نصب وادارها، تیرک‌ها و اتصالات آنها در محل صفحات فلزی.
- نصب ناودانی‌های منقطع جهت مهار برون صفحه دیوار به کمک رول بولت.
- نصب گیره‌های میلگرد بستر و مقاطع فولادی وال‌پست، در ترازهای مشخص شده روی ستون‌ها به کمک پیچ و رولپلاک.
- دیوارچینی و به طور همزمان اجرای میلگرد بستر.
در صورتی که پلیت‌ها قبل از بتن‌ریزی تعبیه نشوند، می‌توان با انکر بولت پلیت‌ها را در تیرها و ستون‌ها جای داد و سپس وال‌پست‌ها را به آن جوش کرد.
وال پست برای اتصال وادار به قاب سازه‌ای
در دﯾﻮارﻫﺎی ﺑﻠﻮکی که ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اجرای وادار دارﻧﺪ ﺑرای ﺗﺎﻣﯿﻦ حرکت جانبی داخل صفحه دیوارﻫﺎ، می‌بایست ﻣﺠﻤﻮﻋﻪی دﯾﻮار و وادار به طور ﻫﻤﺰﻣﺎن از آزادی در حرکت جانبی برخوردار باشند. بنابراین وادارها نباید به نبشی قرار داده شده در تیرها؛ که تنها برای جلوگیری از حرکت خارج از صفحه‌ی دیوار نصب شده‌اند، جوش زده شوند. بدین‌ترتیب با توجه به اینکه اتصال وادار به‌شکل کشویی است، دیگر نیازی به رعایت فواصل جداسازی دیوار در مجاورت وادارها نمی‌باشد و دیوار می‌تواند از بر وادار چیده شود (شکل زیر، الف).
الف. به‌صورت اتصال کشوئی با استفاده از نبشی
چنانکه در تبصره‌ی آئین‌نامه آمده، به طور کلی در دیوارهای واقع در خارج از قاب، وادارهای دو انتهای دیوار بایستی در برابر حرکات جانبی در هر دو جهت و به صورت اتصال تلسکوپی مقید شوند تا به دیوار اجازه حرکت داده شود. در این صورت جزئیات اتصال دیوار به این وادارها همانند اتصال به ستون‌ها بوده و در این کار، فاصله‌ی جداسازی 1% بین وادار و دیوار باید رعایت گردد (شکل زیر، ب).
ب. اتصال وادار انتهائی در دیوارهای خارج از قاب به‌صورت تلسکوپی
اتصال دیوار به زیر سقف باید به شکل اتصال لغزشی یا کشوئی و بدون اتصال مستقیم آن به سقف بوده و توسط مهار خارج از صفحه‌ی دیوار با قطعاتی نظیر نبشی یا ناودانی اجرا شود. بدین‌ترتیب دیوارهایی که تا زیر سقف ادامه پیدا نمی‌کنند را باید توسط کلاف‌های افقی با المان‌های پایدار مهار کرد. حداقل فاصله بالای دیوار تا زیر سقف باید به اندازه‌ی ماکزیمم مقدار ۲۵ میلی‌متر و یا حداکثر خیز دراز مدت سقف در امتداد دیوار در نظر گرفته شود (شکل زیر).
اتصال دیوار به سقف با نبشی
برای مهار مناسب در المان‌های سازه‌ای، می‌بایست وال پست در اسکلت فلزی به تیر و ستون فلزی جوشکاری شده و در اسکلت بتنی نیز با کاشت صفحه‌ای فلزی (به‌صورت جاساز شده و یا رول‌بولت شده) جوشکاری شده و بدین گونه مهار گردد. خوب است که در ساختن وال‌پست، دهانه‌ی آن حدود ۱ سانتی‌متر بیشتر از ضخامت دیوار مربوطه در نظر گرفته شود تا تیغه کاملاً داخل دیوار قرار گیرد.
در بخش‌هایی که وال پست در کنار ستون واقع می‌شود باید وال پست با ستون فاصله‌ی حدود ۴ تا ۵ سانتی‌متر داشته باشد تا در هنگام واردشدن بارهای جانبی از جمله زلزله، ستون مذکور فشار جانبی به دیوار وارد نسازد. این فاصله‌ی خالی را معمولاً با مصالح نرمی مانند یونولیت (پلاستوفوم) و یا مصالح انعطاف‌پذیر پر می‌کنند.
وال‌پست افقی
وال‌پست‌های افقی برای اجزای عمودی ساختمان استفاده شده و به شکل افقی نصب می‌گردد تا ایجاد مقاومت نماید. این وال‌پست به عنوان تکیه‌گاه سازه استفاده شده و به آن وال‌پست تکیه‌گاه نیز گویند. نحوه‌ی اجرای آن چنین است که تیرک باید به صورت کامل بر روی دیوار بنشیند ولی بار ثقلی دیوار فوقانی نباید به تیرک انتقال یابد.
اتصال انتهای تیرک به ستون هم باید به صورت نشیمن با قابلیت جابجایی در راستای دیوار باشد. در این نوع وال‌پست‌ها باید در فواصل 1 تا 1.5 متری با استفاده از میلگرد آج‌دار نمره‌ی 14 یا بالاتر، وال‌پست را به سقف متصل نمود تا گیرداری مورد نیاز را داشته باشد.
برای محکم تر کردن وال‌پست در هنگام نصب از تسمه استفاده می‌کنند با وجود تسمه ستون تخریب کمتری در طول زمان می‌بیند و وال‌پست استحکام بیشتری پیدا می‌کند. وال‌پست که به صورت قاب ساخته شده است را به تسمه جوش می‌دهند و تسمه را دور ستون اصلی مورد استفاده در وال‌پست می‌گذارند.
وال پست عمودی
در مواردی که ممکن است بارهای خمشی در دیوار، بر دیگر انواع فشارها و بارهای وارده غلبه کنند از وال‌پست به شکل عمودی یا قائم استفاده می‌شود. در وال‌پست عمودی وادار باید به‌طور مناسب با کف سازه به صورت مفصلی متصل شده و اتصال آن تا زیر تراز سقف و در راستای داخل صفحه، به شکل کشویی باشد تا امکان جابجایی داخل صفحه‌ی دیوار فراهم شود. این اتصال کشویی با استفاده از دو نبشی یا یک ناودانی قابل اجراست. وال‌پست عمودی ضخامت کل دیوار را در بر گرفته و در دیوارهای خارجی روی سطح وادار باید جهت عایق‌بندی به وسیله‌ی پشم سنگ ضدرطوبت پوشانیده شده و بر روی آن یک لایه مش الیافی یا رابیتس برای جلوگیری از ترک خوردگی نازک‌کاری اجرا گردد.
وال پست عمودی و اتصال پلیت با رول‌بولت
در وال‌پست عمودی، باید در فواصل یک متری با استفاده از میلگرد آج‌دار نمره‌ی ۱۰، شاخک‌هایی را به قوطی یا نبشی‌های وال‌پست جوش داد تا گیرداری لازم بین تیغه و وال‌پست عمودی حاصل شده تا هنگام واردشدن بارهای اضافی روی دیوار مورد نظر، این بار به طور یکنواخت پخش شود.
وال‌پست ترکیبی
وال‌پست ترکیبی عبارت است از قرارگرفتن دو وال‌پست افقی و عمودی در کنار هم. این نوع ترکیبی – در صورتی که درست به کار گرفته شود – محصولی یکپارچه و مستحکم بوده و می‌تواند ایمنی ساختمان را بیشتر نماید. در مناطقی که زمین زلزله‌خیز بوده و یا وزش باد شدید است بهتر است از وال‌پست ترکیبی استفاده شود. به علاوه در ساختمانهای بلند استفاده از وال‌پست ترکیبی باعث ایجاد ایمنی بالایی در سازه خواهد بود. لازم است استفاده از وال‌پست ترکیبی بر اساس نظر ناظر مسئول پروژه در سازه پیاده شود.
اجرای وال پست
به خاطر سختی و مقاومت ایجادشده در سازه توسط وال‌پست‌ها، اجرای این ساختارها در سازه باعث استحکام شده و درست اجرا نمودن آنها در مقاومت ساختمان تأثیرگذار خواهد بود. به علاوه نحوه‌ی اجرای نامناسب آنها در ساختمان ممکن است نه تنها سودمند نبوده و هزینه‌بری داشته باشد بلکه در هنگام وقوع لرزه سختی اضافه‌ای نیز به سازه اعمال کند.
محل وال‌پست‌ها را در دیوار در فاصله‌های یکنواخت و مشخص قرار داده و آنها را در طول‌های یکسان اجرا کنید تا موجب یکپارچه عمل نمودن دیوار در برابر تنش‌ها شوند. به عبارتی کلافی که در طول‌های مشخص جهت کارکرد یکپارچه‌ی دیوار نصب می‌گردد و یا برای اتصال میانقاب‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای در اسکلت به کار می‌رود منظم باشند.
پروفیل‌هایی که برای ساخت وال‌پست‌ها به کار می‌روند می‌بایست حتماً ضد زنگ خورده باشند. قبل از جوشکاری وال‌پست‌ها، ابعاد داخلی ساختمان در نظر گرفته شود تا بعد از دیوار چینی، مشکلی ایجاد نشود.
نبشی‌های افقی و قائم باید به صورت پشت‌به‌پشت اجرا شوند تا دیوار در دو طرف داخل نبشی‌ها شده و درگیری لازم را پیدا کند.
بکارگیری میلگرد به جای نبشی در اجرای کلاف‌های افقی برای صرف هزینه‌ی کمتر، باعث کم شدن مقاومت دیوار شده و وادار را به عنصری اضافی و مخرب برای بنا تبدیل می‌کند.
در چارچوب پنجره‌ها باید وال‌پست قرار گیرد.
فاصله‌ی بین وال‌پست‌های افقی از یکدیگر و از کف، حداقل 5/3 متر یا 30 برابر ضخامت دیوار در نظر گرفته شود.
فاصله‌ی بین وال‌پست‌های قائم از یکدیگر، حداقل 6 متر یا 40 برابر ضخامت دیوار لحاظ شود.
حداقل اندازه نبشی استفاده شده در ساخت وال‌پست نمره‌ی 5 است اما برای استحکام بیشتر بهتر است از نبشی نمره‌ی 6 استفاده شود. درصورتی که انتخاب طراح وال‌پست نبشی دوبل یا سپری باشد، باید دهانه آن 1 سانتی‌متر بیشتر از ضخامت دیوار انتخاب شود تا تا تیغه کاملا داخل دیوار قرار گیرد.
اگر ارتفاع دیوار موردنظر بیشتر از 5/3 متر باشد، باید از وادار افقی استفاده کرد.
چنانچه طول دیوار موردنظر بیشتر از 40 برابر ضخامت آن باشد، لازم است از وال‌پست قائم استفاده شود.
از شاقول بودن وال‌پست‌ها مطمئن شویم. هم‌راستایی افقی وال‌پست‌ها در هر طبقه توسط ریسمان کشی کنترل شود.
در محل اتصال تیر بتنی با وال‌پست بایستی بیس پلیت کار گذاشته شود و یا میلگرد در تیر بتنی کاشته شود تا وال‌پست‌ها به آن جوش شوند. نصب بیس پلیت در زیر وروی تیر بتنی و در محل اجرای وال‌پست، باید قبل از بتن‌ریزی سقف انجام شود. در غیر این صورت حتماً باید پلیت‌ها را توسط رول بولت به تیرها از بالا و پایین، متصل نماویم. برای نصب پلیت ها به جان تیرها، به هیچ عنوان از میخ‌های فولادی ۳ سانتی‌متری (که توسط دستگاه میخکوب یا تفنگ هیلتی نصب می‌شوند،) استفاده نشود.
هنگام اجرای وال‌پست در سازه‌ای بتنی، ابتدا باید مکانی که وال‌پست در آن قرار می‌گیرد، مطابق نقشه جانمایی مشخص شود. سپس صفحات فلزی اتصال دهنده روی زمین و سقف نصب شود. در ادامه‌ی کار و چیدمان بلوک ها، باید از گیره ها در هر دو ردیف استفاده شود و آنها را به ورق‌هایی که روی کف و سقف اجرا شده است جوش کرد.
در پیاده سازی وال‌پست در بلوک سبک، همانند روش‌های گفته شده ابتدا باید محل تابلوهای اتصال روی کف و سقف را مطابق با نقشه تعیین کرده و پس از انجام این کار، ورق‌های اتصال را باید روی کف و سقف نصب نمود و وال‌پست به تخته‌های پائین و بالا جوش داده شود. سپس بلوک را به طور کامل از یک طرف اجرا کنید و قسمت وال‌پست را از داخل بلوک در طرف دیگر ایجاد کنید (شکل زیر).
آخرین ردیف دیوار چینی باید با فشار و ملات کافی زیر سقف جای داده شود. در قسمت بالای دیوارچینی و نزدیک به تیغه باید از آجر با وزن بالا و ملات با کیفیت استفاده نمود.
در برخی مواقع دیده شده که وال‌پست را با میلگرد بستر اشتباه می‌گیرند، در حالی که این دو متفاوتند و نحوه‌ی اجرا و نصب هر کدام فرق دارد. البته در برخی حالت می‌توان از میلگرد بستر به عنوان جایگزین وال‌پست استفاده کرد ولی در مواردی نیز نصب وال‌پست باید به همراه میلگرد بستر اجرا شود. در صورت استفاده از میلگرد بستر، می‌توان از شاخک انتهایی آن جهت اتصال دیوار به ستون در جهت خارج استفاده کرد تا نیازی به استفاده از نبشی یا ناودانی نباشد. مزایای میلگرد بستر عبارتند از سهولت در نصب و وزن سبک سازه، استحکام بالای آن، انعطاف‌پذیری بیشتر و اتصال قوی دیوارهای دوجداره.
در بام ساختمان، ستون‌های کناری باید به اندازه‌ی ارتفاع جان پناه بلندتر باشد تا بتوان از آن برای مهار جانبی جان‌پناه استفاده کرد. نقش وال‌پست در جان‌پناه ساختمان جلوگیری از سقوط اجزای جان‌پناه در معابر می‌باشد.
بد نیست بدانید که وال مش یا وال‌پست مش دیوار، نوعی کلاف و از انواع وال‌پست بوده که برای مهار و کنترل دیوارهای غیرسازه‌ای بکار می‌رود. وال مش‌ها مانند توری عمل می‌کنند و جایگزینی عالی برای وال‌پست‌های قدیمی و سنتی محسوب می‌شوند. وال‌مش یک راهکار خلاقانه برای مهار لرزه‌ای دیوارهای غیرسازه‌ای است. این نوع وادار از ترکیب نوار مش فایبرگلاس و پلاستر معدنی تولید شده و در واقع از ترکیب یک کامپوزیت سیمانی با منسوج (FRCM) ایجاد شده و یک فناوری قدرتمند است.
پیامدهای اجرای نادرست وال‌پست در ساختمان
وال‌پست‌ها می‌توانند نقش بسیار موثری در مهار تنش‌ها و بارهای جانبی و اضافی را در ساختمان داشته باشند و بنابراین عدم اجرای صحیح آنها می‌تواند بسیار خطرناک بوده و خسارت‌های مالی و خطرات جانی بسیاری را به بار آورد.
مطابق مبحث دوم مقررات ملی ساختمان، بررسی نقشه‌های اجرایی بر عهده‌ی مهندس ناظر و مجری است، ولی در صورتی که در یک سازه برای دیواری مطابق با ضوابط مطرح شده از قبل، نیاز به اجرای وال‌پست باشد اما در نقشه‌های اجرایی نشان داده نشده باشد، مهندس ناظر باید دستور اصلاح نقشه‌های اجرایی را به مجری بدهد تا اصلاح صورت گیرد.
اجرای درست و دقیق وال‌پست‌ها بر عهده‌ی مهندس مجری بوده و مهندس عمران ناظر ساخت و ساز باید بر اجرای صحیح وال‌پست نظارت داشته باشد و آن را از نظر الزامات سازه‌ای و لرزه‌ای کنترل و تایید نماید و مهندس ناظر معمار هم وظیفه‌ی کنترل اجرای دیوارهای داخلی وال‌پست‌ها را دارند. اگر وال‌پست‌ها مطابق با نقشه‌های ساختمانی اجرا نشوند و در هنگام وقوع باد شدید یا زلزله، دیوارها ریزش کنند و آسیب جانی و مالی به ساکنین وارد گردد، از جمله افرادی که مقصر شناخته می‌شود مهندس ناظر است.
به جز اینکه اجرای عناصر ساختاری امنیت سازه مانند وال پست بسیار مهم است، استاندارد ملی برای اجرای دیوارهای با وال‌پست در سازه های شهری را می‌توان دقیق‌تر نمود تا از بروز مشکلات اجرائی نیز جلوگیری کرد. برخی مهندسان طراح پایداری اجزای اصلی سازه را بر پایداری تیرها، ستون‌ها و سقف‌ها قرار داده و بر تحکم آنها تأکید می‌کنند، زیرا تصور می‌کنند پایداری این قطعات باعث عملکرد بهینه‌ی سازه می‌شود. با این حال زلزله‌ها نشان داده که حتی اگر سازه پایدار بوده و اجزای اصلی آسیب نبینند، آسیب به اجزای غیرسازه‌ای مانند دیوارها، نرده ها، نمای ساختمان و تاسیسات و غیره نیز ممکن است باعث شود عملکرد کلی سازه زیر سوال رفته و باعث هدر روی منابع اقتصادی گردد. در چنین شرایطی تخریب اجزای غیرسازه‌ای اصولی بودن سازه را خدشه دار می‌نماید.
در برخی موارد و بالاخص در سازه‌های نوع بتنی، تیر یا ستون را تخریب می‌کنند تا از میلگردهای درون آن جهت اتصالات المان‌های وال پست استفاده نمایند. این کار علاوه بر تخریب کاور بتن و میلگردهای آن، باعث آسیب جدی به سازه‌ی اصلی می‌شود.
در نظر داشته باشیم که اگر در مهار المان‌های وال‌پست به اعضای سازه، تنها به یک میلگرد و یا به خال‌جوش کردن آن بسنده کنیم، با توجه به وزن دیوار و نیروی تنش حاصل از زلزله این اتصال به هیچ وجه تحمل نکرده و بلافاصله شکسته خواهد شد. خوب است که جوشکاری وال‌پست توسط فرد مجرب انجام شود.
فلزات, مقالات در گروه صبا | نویسنده : امید مرادی | بروزرسانی : 16 دی 1402
