میلگرد خاموت چیست و چه نقشی در سازه دارد؟

در سازه‌های اسکلت فلزی با هدف ایجاد استحکام بیشتر، از فولاد با اشکال مختلف در تمام بخش‌های ساختمان استفاده می‌شود. یکی از این اجزا که اتفاقاً نقش مهمی هم در مقاوم‌سازی بنا دارد، میلگرد خاموت است. میلگرد خاموت در بدنه ستون‌ وظیفه‌ی مهار آرماتورهای طولی را دارد و دقیقاً به همین دلیل هم نقش مهمی در تعیین استحکام سازه در مواجه با زلزله ایفا می‌کند. در ادامه با صباپروفیل همراه باشید تا به بررسی بیشتر این نوع میلگرد پرداخته و انواع آن را توضیح دهیم.

میلگرد خاموت چیست؟

میلگرد خاموت (به انگلیسی Rebar stirrups) به یک حلقه بسته از میله تقویت کننده اشاره دارد که هدف اصلی آن نگه داشتن میلگردهای تقویت کننده است. در بدنه‌ی سازه، میلگردها یا در امتداد طول ساختمان قرار می‌گیرند که به آن‌ها میلگرد طولی گفته می‌شود یا عمود بر طول سازه و میلگرد طولی هستند که با نام میلگرد عرضی یا خاموت شناخته می‌شوند. میلگردها از نظر سایز بسیار متنوع هستند اما سایز میلگرد خاموت بسته به ابعاد سازه و ستون‌ها عموماً 6، 8 و یا 10 است. همان‌طور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم از آرماتوربندی خاموت در بدنه‌ی ستون استفاده می‌شود تا به این شکل مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و پیچشی افزایش پیدا کند. میلگرد عرضی خاموت با نام میلگرد خاموت ستون هم شناخته می‌شود. به‌طور کلی میلگردها به دو شکل ساده و آجدار تولید می‌شوند. میلگرد مناسب خاموت نمونه آجدار آن می‌باشد گرچه گاهاً از میلگرد ساده هم برای این منظور استفاده می‌شود.

محیط میلگرد خاموت را بسته به ابعاد ستون به شکل مربع یا مستطیل و گاها دایره می‌سازند. خم میلگرد خاموت مربع و مستطیل در 5 نقطه بوده و دوتا از این خم‌ها در یک نقطه با هم همپوشانی دارند. این نوع میلگرد دورتادور میلگردهای عمودی را با فواصلی مشخص احاطه می‌کند و مانع از کمانش آن‌ها می‌شود. خاموت همچنین با انتقال نبروهای برشی اجازه‌ی گسترش ترک در طول دیوارها را نمی‌دهد. میلگرد مناسب برای خاموت ستون عموماً قطری برابر 6 میلی‌متر دارد در صورتی که سایز میلگرد برای خاموت تیر بتنی اغلب بیشتر از 6 است.

انواع خاموت از نظر شکل

خاموت حلقه بسته

همان‌طور که از نام آن نیز پیدا است محیط این نوع خاموت کاملاً بسته بوده و مقامت بسیار خوبی دربرابر نیروهای پیچشی دارد. این ویژگی باعث شده از خاموت حلقه بسته بیشتر برای تیرها و ستون‌هایی استفاده بشود که فشار نیروی پپیچشی وارده بر آن‌ها زیاد است.

خاموت حلقه باز

شکل این نوع خاموت نه حلقه کامل بلکه چیزی شبیه به L یا U است. کاربرد میلگرد خاموت بیشتر برای مقابله با نیروی برشی وارد شده بر ساختمان است. به سه دسته قلاب یا تک شاخه، رکابی یا دو شاخه و چندشاخه می‌توان آن‌ها را تقسیم کرد.

انواع خاموت از لحاظ زاویه خم

همان‌طور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم خاموت در واقع میلگردی عرضی است که خم خورده و محیط آن شبیه به مربع و یا مستطیل شده است. باتوجه به زاویه این خم‌ها اما می‌توان آن‌ها را به دو دسته تقسیم کرد.

خاموت سنتی

زاویه خم در این نوع خاص 90 درجه است. این زوایا با میلگرد خم کن دستی خاموت ایجاد می‌شود. زوایا 90 درجه مانع از آن می‌شود که خاموت بتواند آرماتورهای طولی را به خوبی دربربگیرد.

خاموت مهندسی

تنها تفاوت این نوع خاموت با نمونه سنتی در زاویه گوشه‌هاست. در این نوع میلگرد خاموت، زوایا به جای 90 درجه، 45 یا 135 درجه است.

انواع خاموت از نظر فناوری تولید

انواع و اشکال خاموت به همین چند مورد محدود نمی‌شود و نمونه‌های متنوع دیگری هم دارد.

خاموت مارپیچ

محیط میلگرد خاموت مارپیچ دایره‌ای شکل است و به دو روش ساخته می‌شود. یا به کمک دستگاه‌های CNC و یا با پیچاندن میلگرد به دور یک المان استوانه‌ای شکل چون بشکه.

خاموت ربات

خاموت زنی میلگرد برای تولید خاموت ربات با دستگاه‌های CNC انجام می‌شود. این نمونه بسیار شبیه به خاموت مارپیچ است با این تفاوت که زوایای حاشیه آن قائمه است.

خاموت سلولار

شاید بتوان گفت این بهترین و مدرن‌ترین شکل خاموت است. محیط خاموت سلولار کاملا بسته است و با جبران ضعف کششی میلگردهای طولی، استحکام مطلوبی در بتن در زمان وقوع زلزله ایجاد می‌کند.

اصول و مقررات برای استفاده از خاموت

در کنار مقرراتی که برای استفاده از خاموت وضع شده است مجموعه‌ای اصول و قواعد نیز در این باره وجود دارد که با رعایت آن‌ها احتمال بروز مشکلات جدی به حداقل می‌رسد.

1. فواصل خاموت‌های میلگرد باید چیزی حدود 20 سانتی‌متر باشد تا به طور کامل تمام نقاط میلگردهای طولی را احاطه کند.
2. خم میلگرد مورد استفاده در خاموت باید در دمایی بالاتر از 5 درجه انجام شود. خمکاری مجدد هم به صورت سرد و با دستگاه‌های مکانیکی انجام می‌شود.
3. خاموت‌های میلگرد به وسیله ابزاری به نام سیم آرماتوربندی به میلگردهای طولی متصل می‌شود.
4. خاموت ستون در قسمت سقف و فونداسیون حتما باید اجرا بشود چرا که باتوجه به بحرانی بودن نیرو در این قسمت‌ها عدم اجرا آن می‌تواند اثرات مخربی در زمان وقوع زلزله داشته باشد.

مراحل ساخت و نحوه بستن میلگرد به خاموت

قدم اول انتخاب نوع مبلگرد است. اندازه، قطر، وزن یا همان شماره میلگرد خاموت در نخستین مرحله باتوجه به نوع سازه باید انتخاب بشود.

در قدم بعدی میلگرد برای خاموت باتوجه به مورد مصرف آن با طول مورد نظر برش می‌خورد. معمولا از قیچی دستی برای این منظور استفاده می‌شود. قطر میلگرد خاموت عموما کم بوده و به سادگی با قیچی برش می‌خورد.

در مرحله سوم نخستین قلاب ساخته می‌شود.

قدم چهارم ساخت ضلع اول است. بعد از ساخت این ضلع طول ضلع ایجاد شده باید با دقت کنترل بشود. برای اندازه‌گیری طول باید به این نکته توجه داشته باشید که با خم 90 درجه، طول از پشت به پشت خم و برای باقی زوایا از محور تا محور اندازه‌گیری می‌شود.

مرحله‌ی پنجم و پایانی ایجاد باقی زوایا و ‌مابقی طول‌ها با در نظر گرفتن تمامی نکات بالا است. پس از ساخت آرماتور به شکل کامل، صحت اندازه زوایا و طول سنجیده می‌شود.

عوامل موثر بر قیمت میلگرد خاموت

قیمت میلگرد خاموت به واسطه‌ی اهمیت ویژه این ابزار در ساختمان‌سازی بسیار مهم و بر قیمت نهایی ساخت اثرگذار است. علاوه بر عواملی چون میزان عرضه و تقاضا، نوسانات نرخ ارز، تورم جهانی، قیمت مواد اولیه، هزینه حمل و … که باعث نوسان قیمت نه فقط در بازار فولادی بلکه کل بازار می‌شود، این ویژگی‌های فیزیکی میلگرد (ابعاد، سایز و وزن) هستند که به طور خاص قیمت آن را تعیین می‌کنند.

پرسش و پاسخ