با پیشرفت تکنولوژی و جوامع بشری محصولات فلزی پیشرفت چشمگیری کردند و روز به روز جای خود را در صنایع و منازل پیدا کردند. این محصولات فلزی از مقاطع مختلفی مثل ورق و لوله و پروفیل و … تولید می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فردی را ارائه می‌دهند. یکی از مهمترین این مقاطع پروفیل‌ها هستند که در اشکال و اندازه‌های مختلفی تولید شده و در محصولات مختلف به کار برده می‌شوند. این مقاطع مهم در بسیاری از صنایع از ماشین‌سازی و هوافضا و تجهیزات پزشکی گرفته تا اسباب‌بازی و لوازم خانگی و تجهیزات شهری به کار گرفته می‌شوند. در ادامه با انواع پروفیل‌ها آشنا شده و به بررسی تفاوت در دو نوع پروفیل سبک و پروفیل آهن خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
پروفیل‌ها: فرایند تولید و انواع آن‌ها
پروفیل (به انگلیسی profile) از لحاظ لغوی به معنای مقطعی ثابت با طول زیاد است که در اصطلاحات ساختمان‌سازی برای مقاطع فولادی به کار می‌رود. پروفیل‌ها در جنس‌ها، شکل‌ها و استاندارهای مختلفی تولید می‌شوند که در ادامه با برخی از آن‌ها آشنا شده و فرایند تولید پروفیل‌های فولادی را نیز بررسی می‌کنیم.
انواع پروفیل از نظر جنس
پروفیل‌ها با توجه به جنسی که دارند به انواع گوناگونی تقسیم‌بندی می‌شوند. این انواع عبارتند از:
1. پروفیل‌های فولادی
از پرکاربردترین پروفیل‌ها، پروفیل‌های فولادی هستند که کاربردهای گسترده‌ای را در صنایع گوناگون ارائه می‌دهند. این پروفیل‌ها که به اشکال مختلفی به تولید رسیده و در مواردی خاص به کار می‌روند از استحکام و مقاومت بالایی برخوردار بوده و استقامت را به سازه‌ها و محصولات می‌بخشند.
2. پروفیل‌های گالوانیزه
گالوانیزه در واقع فرایندی است که برای به عقب انداختن زنگ‌زدگی مقاطع فولادی به کار گرفته می‌شود. این فرایند شامل پوشاندن سطح فولاد با فلز روی شده و باعث افزایش مقاومت آن در برابر زنگ‌زدگی می‌شود. پروفیل‌های گالوانیزه شده از ظاهر بهتری نیز برخوردار بوده و جهت استفاده در فضاهای بیرونی مناسب می‌باشند.
3. پروفیل استیل
پروفیل‌های گالوانیزه با تمام مقاومتی که در برابر زنگ‌زدگی دارند ضدزنگ نیستند. این یعنی پس از طی مدت زمانی مشخص، پروفیل امکان زنگ زدن را پیدا کرده و دیگر از رطوبت هوا در امان نیست. اما پروفیل استیل کاملا ضدزنگ بوده و در مقابل زنگ‌زدگی و خوردگی مقاوم می‌باشد. آن‌ها علاوه بر ویژگی‌های مطرح شده از زیبایی ظاهری بیشتری نسبت به سایر مقاطع برخوردار بوده و برای استفاده در لوازم دکوری و استخرها و … کاملا مناسب می‌باشند.
4. پروفیل‌های آلومینیومی
در برخی از صنایع نیاز بود تا خواصی مثل مقاومت در برابر خوردگی، شکل‌پذیری، سبک بودن و زیبایی به صورت یکجا در دسترس باشد. از این رو پروفیل‌های آلومینیومی تولید شده و در اختیار صنایع و تولیدکنندکان قرار گرفت. استفاده از آلومینیوم در جایی مثل درب و پنجره باعث می‌شود تا از هدررفت انرژی نیز جلوگیری شود.
5. پروفیل‌های UPVC
از این نوع پروفیل‌ها بیشتر در ساخت پنجره‌های دوجداره، درب‌ها و پوشش‌های سقفی استفاده می‌شود. البته موارد استفاده‌ی این پروفیل‌ها به همنیجا ختم نشده و در پزشکی و ساخت برخی از دستگاه‌ها نیز کاربرد دارند. اینکه از این پروفیل‌ها برای ساخت درب و پنجره‌ها استفاده می‌شود به این دلیل است که آن‌ها ویژگی‌هایی از قبیل جلوگیری از اتلاف گرما و انرژی، وزن سبک، شکل‌پذیری، مقاومت در برابر آتش‌سوزی، عایق بودن در برابر حرارت و الکتریسیته، مقاومت در برابر مواد شیمیایی و تنوع در طرح را داشته و برای این کار کاملا مناسب می‌باشند.
6. پروفیل‌های چوبی
پروفیل‌های چوبی به دلیل زیبایی و خواص فیزیکی منحصر به فرد از گذشته‌های دور تا امروز در ساختمان‌سازی کاربرد داشته‌اند. با پیشرفت تکنولوژی و صنعت، شکل استفاده از چوب و فرآورده‌های چوبی نیز تغییر کرده به طوری که امروزه از پروفیل‌های چوبی در ساخت پنجره‌ها و درب‌ها، مبلمان و معماری‌های داخلی، نمای ساختمان‌ها، کابینت‌سازی و در مواردی حتی سازه‌های چوبی استفاده می‌شود. امروزه نوع جدیدی از پروفیل چوبی تحت عنوان چوب پلاست به بازار عرضه شده است. به این پروفیل‌ها اصطلاحاً WPC می‌گویند. ترکیبات چوب پلاست شامل الیاف چوب طبیعی و پلاستیک می‌باشد. بعضی از کاربردهای چوب پلاست‌ها عبارت‌اند از کف‌پوش، نرده، نمای ساختمان‌ها و سقف کاذب.
انواع پروفیل از نظر ظاهر
برخی پروفیل‌ها بر اساس ظاهری که دارند نامگذاری شده و در بخش‌های مختلفی از صنایع گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این پروفیل‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناودانی ها یا پروفیل های U
- انواع نبشی یا پروفیل L
- پروفیل Z
- انواع مختلف تیرآهن
- تسمه ها
انواع پروفیل از نظر کاربرد
برخی از پروفیل‌ها برای استفاده در مواردی منحصربه‌فرد ساخته شده و به اغلب در آن موارد به کار گرفته می‌شوند. از این رو نام آن‌ها را به کاربردی که دارند می‌شناسند. برخی از این پروفیل‌ها عبارتند از:
1. پروفیل لنگه دری
این پروفیل‌ها مخصوص ساخت چارچوب‌های در، نرده‌های فولادی، گوشه پله‌ها و … می‌باشند. این پروفیل‌ها که با نام پروفیل 508 نیز شناخته می‌شوند ضخامتی در حدود 2 الی 4 میلی‌متر و طولی برابر با 6 یا 12 متر را دارند. قیمت پروفیل لنگه دری به عواملی چون نرخ ارز، قیمت جهانی آهن و … بستگی دارد.
2. پروفیل سپری
پروفیل سپری که ظاهری به شکل حرف T دارد در موارد مختلفی مثل ساخت در و پنجره، خرپاهای فلزی، اسکلت گلخانه‌ها و اتصالات پل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع از پروفیل ضخامتی بین 0.9 تا 2.5 میلی‌متر را دارا بوده و طولی برابر با 6 یا 12 متر دارد.
3. پروفیل کلافی
ناودانی، درب و پنجره، چارچوب و تیرآهن از جمله مواردی هستند که با پروفیل کلافی ساخته می‌شوند. پروفیل کلافی که به پروفیل 509 یا پروفیل تک لبه نیز شناخته می‌شود در طول 6 متری به تولید رسیده و ضخامتی بین 0.9 الی 2.5 میلی‌متر را دارا می‌باشد.
انواع پروفیل از نظر استاندارد
برخی از پروفیل‌ها در استانداردهای گوناگونی تولید می‌شوند که در این مقاله به قوطی‌ها و استانداردهای پرکاربردشان یعنی استاندارد ساختمانی و استاندارد سبک می‌پردازیم.
استاندارد ساختمانی
پروفیل‌هایی که در استاندارد ساختمانی تولید می‌شوند معمولا به رنگ سیاه بوده و ظاهری زمخت دارند. این پروفیل‌ها برای تولید شدن مسیری طولانی را طی می‌کنند و در نهایت به محصولات متنوعی تبدیل می‌شوند. در ابتدا بیلِت‌ها به اندازه‌ای حرارت می‌بینند که به اندازه کافی نرم شوند. سپس از میان غلتک‌هایی مخصوص عبور داده شده و کم کم به ورق‌هایی که به ورق سیاه شناخته می‌شوند تبدیل می‌گردند. این ورق‌ها نیز با عبور از میان غلتک‌های مخصوص ظاهر قوطی را به خود گرفته و آماده جوشکاری می‌شوند. در نهایت با جوش دادن درز باقیمانده و انجام فرایندهای نهایی به بازار آهن وارد شده و در مواردی مختلف مصرف می‌شوند.
این پروفیل‌ها که به پروفیل آهن شناخته می‌شوند از مقاومت و وزنی بالا برخوردار بوده و معمولا در مصارف ساختمانی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله کاربردهایی که پروفیل‌های آهن در آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان به پله‌ی فرار، اسکلت زیر شیروانی ساختمان، قفسه‌ی فروشگاهی، مبلمان شهری، در و پنجره‌ی پروفیلی و … اشاره کرد.
استاندارد سبک
پروفیل آهن با تمام سختی و استحکامی که دارد پاسخگوی تمام نیازهای صنعتی و تولیدی نیست. چرا که در برخی تولیدات سبک بودن و زیبایی ظاهری از اهمیت بالایی برخوردار است. در اینجا پروفیل سبک نجات‌بخش صنایع و تولیدی‌ها می‌شود. مراحل تولید این پروفیل‌ها از زمانی شروع می‌شود که ورق سیاه تولید شده است. برای این کار ورق‌های سیاه را طی فرایندهایی مختلف که مجموعشان به نورد سرد شناخته می‌شود به ورق روغنی تبدیل می‌کنند. این ورق‌ها که ظاهری زیبا و وزنی کم دارند با عبور از میان غلتک‌های مخصوص به شکل پروفیل در می‌آیند. سپس با جوش دادن درز باقیمانده و انجام فرایندهای نهایی پروفیل سبک به تولید می‌رسد.
این پروفیل‌ها که به پروفیل مبلی نیز شناخته می‌شوند با وجود وزن کم از استحکام و سختی مناسبی برخوردار بوده و ظاهری زیباتر را ارائه می‌دهند. کاربردهای این پروفیل‌ها بسیار گسترده بوده و در تولیدات و صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این کاربردها عبارتند از: ساخت کانکس و کانتینر، تولید لوازم آشپزخانه، ساخت دکل‌های مخابراتی تولید میز و صندلی و مبلمان اداری، ساخت قطعات خودرو و موتورسیکلت، ساخت تجهیزات بیمارستانی، تولید پایه‌های کابینت آشپزخانه و …
پروفیل سبک و پروفیل آهن چه تفاوت‌هایی را با یکدیگر دارند؟
- ظاهر: پروفیل آهن و پروفیل سبک از نظر ظاهری تقریبا به هم شبیه هستند با این تفاوت که پروفیل سبک روشن‌تر و زیباتر بوده و از ظرافت بیشتری برخوردار است اما پروفیل آهن سیاه و زخمت بوده و ضخیم و درشت‌تر می‌باشد.
- ورق مورد استفاده در تولید: برای تولید پروفیل آهن از ورق سیاهی که زخمت و ضخیم و سیاه رنگ است استفاده می‌شود اما برای تولید پروفیل سبک از ورق روغنی زیبا و ظریف بهره گرفته می‌شود.
- انعطاف‌پذیری: پروفیل سبک به دلیل تولید شدن از ورق روغنی انعطاف‌پذیری بهتری را نسبت به پروفیل آهن ارائه می‌دهد.
- قابلیت آبکاری: پروفیل‌های سبک قابل آبکاری هستند در حالیکه این امکان برای پروفیل‌های آهن وجود ندارد.
- نوع جوشکاری: برای جوش دادن پروفیل‌های مبلی یا سبک از جوش CO2 استفاده می‌شود درحالیکه پروفیل‌های آهن با جوش برق جوشکاری می‌شوند.
- استحکام: پروفیل‌های آهن از استحکام بیشتری برخوردار بوده و در مواردی که نیاز به تحمل وزن بالا باشد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- وزن: وزن پروفیل آهن نسبت به پروفیل سبک بیشتر بوده به همین دلیل به پروفیل‌های مبلی، پروفیل سبک گفته می‌شود.
- قیمت: قیمت پروفیل سبک در واحد وزن نسبت به پروفیل آهن بالاتر است. اما به دلیل وزن کمتری که دارند قیمت هر شاخه از آن‌ها کمتر خواهد بود.
- کاربرد: پروفیل‌های آهن به دلیل خواصی که دارند در مصارف صنعتی و ساختمانی کاربرد بیشتری را دارند. این در حالیست که زیبایی ظاهری پروفیل سبک باعث شده تا از آن‌ها در مصارف تزئینی و دکوری بیشتر استفاده شود.
جمع‌بندی
پروفیل‌ها بسته به جنس، ظاهر، کاربرد و استانداردی که دارند به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. به عنوان مثال پروفیل‌های فولادی، استیل، آلومینیوم، چوبی و … پروفیل‌هایی هستند که از نظر جنس با یکدیگر متفاوت هستند. اما پروفیل‌های لنگه‌دری، سپری و کلافی از جمله پروفیل‌هایی هستند که بسته به کاربردشان نامگذاری شده‌اند.
پروفیل‌های فولادی و به طور خاص قوطی‌ها که از جمله پروفیل‌های بسته می‌باشند در دو استاندارد ساختمانی و سبک به تولید می‌‌رسند. این پروفیل‌ها که به پروفیل آهن و پروفیل مبلی نیز شناخته می‌شوند تفاوت‌های زیادی را با یکدیگر دارند. از جمله‌ی این تفاوت‌ها می‌توان به ظاهر، انعطاف‌پذیری، قابلیت آبکاری، استحکام، وزن، قیمت و کاربردهای آن‌ها اشاره کرد. این که کدام یک از این پروفیل‌ها را انتخاب کنید به پروژه‌ای که در دست دارید بستگی دارد. به طور مثال اگر نیاز به وزنی کم و ظاهری زببا دارید باید از پروفیل سبک و اگر نیاز به استحکام و قدرت تحمل بالا دارید باید از پروفیل آهن استفاده کنید. پس باتوجه به ارزان‌تر بودن پروفیل‌های سبک بهتر است پیش از انتخاب نوع پروفیل نیازهای پروژه را به طور کامل محاسبه کنید تا هزینه‌ی اضافه‌ای را به پروژه تحمیل نکنید.
پروفیل آهن, لوله و پروفیل مبلی, مقالات در گروه صبا | نویسنده : امین شاکری | بروزرسانی : 3 اردیبهشت 1403
